Zmiany w rytmie wypróżnień i konsystencji stolca występują powszechnie u kobiet w czasie ciąży. Bardzo często obserwowanym objawem (szczególnie w pierwszych miesiącach) są zaparcia, choć u ciężarnych mogą zdarzać się również luźne stolce. Czasami dochodzi też do zmiany barwy kału na nietypowy kolor, np. zielony. Jak stwierdzić, co w kontekście rytmu wypróżnień i wyglądu stolca w ciąży stanowi nieprawidłowość? Jakie mogą być przyczyny zmian i co należy zrobić? Sprawdź!
Co znajdziesz w tym artykule:
Zmiany w stolcu w ciąży
Praca przewodu pokarmowego w okresie ciąży ulega wielu fizjologicznym modyfikacjom, które mogą skutkować zmianą rytmu wypróżnień i konsystencji stolca. Zarówno czynniki hormonalne, jak i anatomiczne (m.in. ucisk powiększającej się macicy na narządy wewnętrzne), u wielu kobiet przyczyniają się do wystąpienia dolegliwości trawiennych. Niektóre aspekty związane z ciążą, np. przyjmowane suplementy, mogą także do pewnego stopnia wpływać na barwę stolca.
Przyjrzyjmy się zmianom w konsystencji, kolorze i częstości oddawania stolca, które mogą pojawić się u kobiety ciężarnej.
Zaparcia w czasie ciąży
Zaparciem nazywamy stan zmniejszonej ilości wypróżnień, któremu zazwyczaj towarzyszy zmiana konsystencji stolca. Kał jest wydalany mniej niż 3 razy w tygodniu i ma twardą, zwykle grudkowatą konsystencję. Po defekacji często występuje uczucie niepełnego wypróżnienia. Oddawanie stolca może wiązać się z potrzebą nasilonego parcia.
Przyczyny zaparć w ciąży
Zmiany hormonalne, a w szczególności zwiększenie stężenia progesteronu, uznaje się za główny czynnik związany z częstym występowaniem zaparć wśród kobiet w ciąży. Hormon ten odpowiada za rozkurczanie i relaksację mięśni gładkich i przez to prowadzi do spowolnienia motoryki jelit. Co więcej, stosowana przez wiele ciężarnych suplementacja żelaza może nasilać problem. U niektórych kobietdodatkowo zwiększa się ryzyko pojawienia zaparć jako efekt chorób pojawiających się w ciąży np. . cukrzycy ciążowej oraz niedoczynności tarczycy).
Dolegliwości tego rodzaju są najczęstsze w I oraz II trymestrze ciąży. Szacuje się, że dotyczą wtedy 35-39% kobiet. W ostatnim trymestrze występowanie zaparć wśród ciężarnych spada – doświadcza ich niemal dwukrotnie mniej (około 20%) kobiet.
Leczenie zaparć w ciąży
Podstawowym sposobem postępowania w przypadku zaparć pojawiających się u kobiety ciężarnej stanowi modyfikacja diety. Zazwyczaj kluczowe jest zwiększenie ilości błonnika pokarmowego w posiłkach przy jednoczesnym wzroście ilości wypijanych płynów (spożycie dużej ilości błonnika przy piciu małej ilości wody może dawać efekt odwrotny od zamierzonego).
Do produktów bogatych w błonnik pokarmowy należą:
- Warzywa i owoce,
- Orzechy, nasiona, pestki,
- Produkty zbożowe pełnoziarniste, w szczególności gruboziarniste kasze, razowe pieczywo, płatki owsiane, ryż brązowy, ciemny makaron,
- Nasiona roślin strączkowych, np. fasola, soczewica, ciecierzyca (nie są polecane, jeśli zaparciom towarzyszą wzdęcia).
W diecie kobiety w ciąży powinno znaleźć się codziennie co najmniej 25 g błonnika. Zwiększanie ilości tego składnika pokarmowego do poziomu powyżej 40-50 g nie jest zalecane.
Minimalna ilość spożywanych płynów to 2,3 l dziennie, przy czym około 1 l jest pozyskiwane przez organizm z żywności. Korzyści w przypadku zaparć może przynieść znaczne zwiększenie ilości wypijanych płynów, nawet do 2,5-3 l (co oznacza, że poza wodą z pokarmów spożywane jest 6-8 szklanek płynów).
Korzystny wpływ na łagodzenie zaparć ma również aktywność fizyczna. Zaleca się, by w przypadku braku przeciwwskazań medycznych kobieta w ciąży poświęcała co najmniej 150 minut tygodniowo (np. 30 minut 5 razy w tygodniu) na wysiłek fizyczny o umiarkowanej intensywności.
Warto zaznaczyć także, że parcie na stolec – niezależnie od tego, czy kobieta jest w ciąży, czy nie, ma działanie niekorzystne dla zdrowia. Choć nie wiąże się to z ryzykiem dla dziecka, może zwiększać ryzyko powikłań, w tym pojawienia się guzków krwawniczych (czyli tzw. hemoroidów).
Doraźną pomocą w zaparciach w czasie ciąży jest farmakoterapia. Wiele z dostępnych w aptekach środków przeczyszczających, np. laktulozę, PEG, glicerynę czy sorbitol można stosować w tym okresie. Przed użyciem warto jednak skonsultować się z lekarzem. Należy także pamiętać, że przedłużone wykorzystywanie środków przeczyszczających może skutkować późniejszymi trudnościami w odzyskaniu prawidłowego rytmu wypróżnień przy braku ich zastosowania.
Biegunka podczas ciąży
Biegunka charakteryzuje się zwiększeniem częstotliwości wypróżnień (do co najmniej 3 razy na dobę) i/lub oddawaniem luźnego, wodnistego stolca, często w zwiększonej ilości.
Przyczyny biegunki w ciąży
Choć biegunka u ciężarnych nie jest tak typową dolegliwością jak zaparcia, niektóre czynniki związane z ciążą również mogą zwiększać prawdopodobieństwo jej pojawienia się. Ponownie swoją rolę odgrywają tutaj czynniki hormonalne -typowe zwłaszcza dla końca ciąży – jako efekt przygotowywania się organizmu do porodu.
Częstą przyczyną biegunki u kobiet ciężarnych są infekcje spowodowane spożyciem skażonej żywności. Modyfikacja w działaniu układu odpornościowego w czasie ciąży sprzyja łatwości łapaniu infekcji przewodu pokarmowego. Do epizodu biegunki związanej z infekcją w czasie ciąży dochodzi przynajmniej raz aż u 30% kobiet.
Suplementy ciążowe a biegunka
Warto dodać, że żelazo stosowane często w ciąży jako konsekwencja pojawiającej się niedokrwistości ciężarnej, również może powodować biegunkowe stolce, a nie tylko zaparcia. Niekiedy winowajca w tym zakresie bywa preparat witaminowy stosowany rutynowo w ciąży. W tej sytuacji zmiana witamin na inne łagodzi problem.
Leczenie biegunki w ciąży
Za najważniejszy aspekt postępowania w przypadku biegunki uznaje się dbanie o odpowiedni stan nawodnienia organizmu. Jeśli dolegliwości nie są nasilone, do tego celu powinna wystarczyć niegazowana woda. W przypadku intensywnej biegunki niezbędne jest wprowadzenie doustnych roztworów nawadniających, które zawierają sole mineralne i glukozę. Saszetki z proszkiem do przygotowania takiego płynu można kupić w aptece.
W większości przypadków biegunka ustępuje samoistnie w ciągu maksymalnie kilku dni i zapobieganie występowaniu odwodnienia jest jedyną potrzebną formą leczenia. Pamiętaj, że nie zaleca się stosowania leków przeciwbiegunkowych w ciąży bez porozumienia z lekarzem.
Kolory stolca w czasie ciąży
Zmiany w barwie stolca nie są częstym objawem u kobiet ciężarnych. Niektóre czynniki związane z ciążą mogą jednak mieć wpływ na kolor kału.
Zielony stolec w ciąży
Spośród nietypowych kolorów stolca w ciąży prawdopodobnie najczęściej można spotkać się z zielonym. Przyczyną pojawienia się takiej barwy stolca jest zwykle przyjmowanie suplementów żelaza. Jeśli zauważasz, że wydalany kał ma zielony kolor i je zażywasz, upewnij się, że przyjmowana dawka nie przekracza zaleconej przez lekarza. Sprawdź przede wszystkim, czy nie przyjmujesz tego składnika przypadkowo poza określonym preparatem, np. w stosowanym dodatkowo wieloskładnikowym preparacie witaminowo-mineralnym.
Choć nie jest to częste, zielona barwa stolca może również wynikać z diety. Spożywanie zielonych warzyw, np. szpinaku czy ziół, a także produktów zawierających dodatek naturalnych lub sztucznych zielonych barwników spożywczych może wpływać na występowanie kału w tym kolorze.
Inne potencjalne przyczyny zielonego stolca w czasie ciąży obejmują m.in. stosowaną w ostatnim czasie antybiotykoterapię, a także infekcje (zielony kolor stolca może pojawić się przy związanej z zatruciem pokarmowym biegunce).
Ten objaw u niewielkiego odsetka kobiet w ciąży wynika również z problemów z drogami żółciowymi, takimi jak cholestaza, czyli zaburzony odpływ żółci. Żółć, czyli substancja produkowana w wątrobie i transportowana przez drogi żółciowe do jelita, jest składnikiem niezbędnym do przemiany barwy stolca z żółtej i zielonej na brązową.
Przy cholestazie często mamy do czynienia z dodatkowymi objawami w postaci zażółcenia skóry, oddawania moczu o ciemnej barwie oraz świądu skóry. Typowo u podłoża tego problemu leży kamica żółciowa.
Jasny lub żółty stolec w ciąży
Cholestaza jest również jedną z potencjalnych przyczyn pojawienia się stolca w żółtawym, jasnym (wyglądającym na odbarwiony) lub przypominającym glinę kolorze.
Innym możliwym powodem oddawania stolca w takich barwach są zaburzenia trawienia tłuszczów powodujące wystąpienie biegunki tłuszczowej. Mogą one świadczyć o problemach z trzustką, która jest organem wydzielającym enzymy potrzebne do rozkładu i przyswojenia tłuszczów w przewodzie pokarmowym.
Pomarańczowy stolec w ciąży
Do możliwych przyczyn lekko pomarańczowego zabarwienia stolca można zaliczyć czynniki związane z dietą (spożywanie produktów bogatych w beta-karoten lub sztuczne barwniki w tym kolorze). Ponadto czasami pomarańczowa barwa stolca wynika z zastosowania antybiotyków lub środków zobojętniających kwas żołądkowy zawierających wodorotlenek glinu.
Czarny stolec w ciąży
Czarny, podobnie jak zielony kolor stolca w ciąży, może wynikać z przyjmowania suplementów żelaza (czasami trudno też dokładnie stwierdzić, czy kał jest czarny, czy ciemnozielony). Podobny efekt daje czasami stosowanie niektórych leków, w tym antybiotyków oraz środków zawierających bizmut, stosowanych m.in. w leczeniu zgagi
i biegunek.
Stolec może mieć czarny kolor u ciężarnej również na skutek spożycia niektórych produktów spożywczych, takich jak lukrecja, jagody, żywność i napoje z dodanymi ciemnymi barwnikami (sztucznymi lub naturalnymi), a także produktów wzbogacanych w żelazo.
Inną, bardziej niepokojącą potencjalną przyczyną pojawienia się czarnego stolca, jest obecność w nim krwi z górnego odcinka przewodu pokarmowego w wyniku np. krwawienia z nadżerki w żołądku.
Zmiany w stolcu w ciąży – kiedy zgłosić się do lekarza?
Skonsultuj się z lekarzem zawsze w sytuacji, w której zmiany w stolcu w czasie ciąży budzą twój niepokój. Pilne uzyskanie pomocy medycznej jest wskazane w szczególności w przypadku występowania poniższych objawów, które czasami świadczą o poważniejszym problemie zdrowotnym:
- Obecność świeżej krwi w stolcu,
- Czarny lub jasny, wyglądający na odbarwiony kolor stolca,
- Biegunka utrzymująca się dłużej niż 2 dni,
- Obecność oznak nasilonego odwodnienia organizmu przy biegunce: wzmożonego pragnienia, znacznego zmniejszenia ilości wydalanego moczu i ciemnego moczu, zmęczenia, bólów i zawrotów głowy, zdezorientowania,
- Nasilone bóle brzucha,
- Gorączka towarzysząca objawom ze strony przewodu pokarmowego.
Jeśli cierpisz na zaparcia, z którymi nie możesz poradzić sobie przy pomocy zmian w diecie i aktywności fizycznej, również warto skonsultować się z lekarzem. Odpowiednio dobrana farmakoterapia może pomóc w tym okresie, kiedy hormony i zmiany anatomiczne w szczególności utrudniają zachowanie prawidłowego rytmu wypróżnień. Pozwala to zmniejszyć ryzyko powikłań, które wynikają z bardzo niekorzystnego dla zdrowia nasilonego parcia, np. pojawienia się hemoroidów.
Źródła:
- The American College of Obstetricians and Gynecologists (2022) Problems of the Digestive System, dostęp: https://www.acog.org/womens-health/faqs/problems-of-the-digestive-system.
- Ray J., LaBundy J. (2022) Lower Gastrointestinal Tract Disorders, Clinical Updates in Women’s Health Care, dostęp: https://www.acog.org/clinical/journals-and-publications/clinical-updates/2022/06/lower-gastrointestinal-tract-disorders.
- Gomes C. F., Sousa M., Lourenco I. i wsp. (2018) Gastrointestinal diseases during pregnancy: what does the gastroenterologist need to know?, Annals of Gastroenterology, 31(4): 385-394, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6033757/.
- Waluga M. (2021) Zaparcie – co powinien wiedzieć lekarz, Medycyna po Dyplomie, 9, dostęp: https://podyplomie.pl/medycyna/36599,zaparcie-co-powinien-wiedziec-lekarz?_gl=1*gwxj1p*_up*MQ..*_ga*NDE4NjMwMjAwLjE3MjI4NTYxNDk.*_ga_MSV3R07GV8*MTcyMjg1NjE0OS4xLjEuMTcyMjg1NjI1My4wLjAuMA..
- Wasielica-Berger J. (2018) Ostra biegunka, Gastroenterologia Kliniczna, 10: 14-22, dostęp: https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/59388.