Leukocyty zaliczamy do elementów układu odpornościowego, których ilość wzrasta, kiedy mamy do czynienia z infekcją i stanem zapalnym w organizmie. Obecność podwyższonej ilości leukocytów w moczu zdarza się częściej u kobiet w ciąży. Jakie są możliwe przyczyny nieprawidłowego wyniku tego badania i czy może on świadczyć o groźnych dla zdrowia mamy i dziecka zaburzeniach?
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym są leukocyty i kiedy wykrywa się je w moczu?
Leukocyty (inaczej krwinki białe) są ważnym elementem układu odpornościowego odpowiedzialnym za obronę organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi, takimi jak bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty. Stanowią jeden z podstawowych składników krwi. Ich ilość wzrasta, kiedy w organizmie toczy się infekcja i kiedy rozwija się stan zapalny.
Obecność znacznej ilości leukocytów w moczu stanowi nieprawidłowy objaw, wymagający diagnostyki – szczególnie w czasie ciąży. Najczęściej taki stan wskazuje na obecność stanu zapalnego w obrębie układu moczowego.
Norma leukocytów w moczu w ciąży
Norma obecności leukocytów w moczu w ciąży to maksymalnie 5 lub 10 komórek w polu widzenia pod mikroskopem (wartości prawidłowe są zależne od sposobu przygotowania próbki do analizy, dlatego warto kierować się normą wskazaną przez laboratorium). Brak leukocytów również uznaje się za prawidłowe zjawisko.
Obecność podwyższonej ilości białych krwinek w moczu (powyżej 5 lub 10 w polu widzenia) nazywamy leukocyturią – jest to stan patologiczny. W przypadku pojawienia się bardzo dużej ilości leukocytów w moczu może dochodzić do jego zmętnienia. Takie zjawisko określa się jako ropomocz.
Leukocyty w moczu w ciąży – o czym to może świadczyć?
Warto przyjrzeć się możliwym przyczynom wzrostu ilości leukocytów w moczu, ponieważ niektóre z nich bezwzględnie wymagają podjęcia leczenia u kobiet ciężarnych.
Zakażenie dróg moczowych
Zakażenia bakteryjne dróg moczowych to podstawowa i najczęstsza przyczyna obecności podwyższonej ilości leukocytów w moczu. Ryzyko rozwinięcia się tego rodzaju infekcji wzrasta w czasie ciąży, w szczególności w wyniku zmian hormonalnych i anatomicznych.
Progesteron powoduje rozluźnienie mięśni gładkich i rozszerzenie moczowodów, a powiększająca się macica uciska pęcherz moczowy, przyspieszając wrażenie chęci oddawania moczu. . Ucisk na moczowody może skutkować zwiększonym zaleganiem moczu w drogach moczowych, a także jego przejściowym cofaniem się do nerek. Te czynniki predysponują do rozwoju zakażenia.
Przy infekcji dróg moczowych w wykonywanym w ciąży badaniu ogólnym moczu najczęściej obserwuje się jednocześnie nieprawidłowy wynik ilości leukocytów oraz zwiększoną ilość bakterii.
U pacjentek z zakażeniem dróg moczowego często pojawiają się objawy w postaci:
- Bólu i pieczenia przy oddawaniu moczu,
- Częstego oddawania moczu,
- Krwiomoczu,
- Nieprzyjemnego zapachu moczu,
- Gorączki.
Czasami bakteryjne zakażenie dróg moczowych ma przebieg bezobjawowy – jedynie wyniki badań laboratoryjnych pozwalają zdiagnozować obecność infekcji.
Odmiedniczkowe zapalenie nerek
Niewyleczone zakażenie układu moczowego może doprowadzić do rozwoju odmiedniczkowego zapalenia nerek. Dzieje się tak przede wszystkim w sytuacji, gdy bakterie przedostaną się z zakażonego pęcherza moczowego do górnych dróg moczowych. Wtedy również mamy do czynienia z obecnością leukocytów w moczu.
Zapalenie nerek może dawać symptomy w postaci:
- Gorączki,
- Częstego i bolesnego oddawania moczu,
- Krwiomoczu,
- Dreszczy,
- Bólu w dolnej części pleców lub w boku,
- Mętnego lub ciemnego moczu,
- Nieprzyjemnego zapachu moczu,
- Nudności i/lub wymiotów.
Przy zapaleniu nerek w moczu w czasie ciąży czasami można zaobserwować zarówno podwyższoną ilość leukocytów, jak i obecność białka. Częstym objawem jest wtedy również pienienie się moczu. To dodatkowy symptom, który może świadczyć o zaburzonej funkcji tego narządu.
Zapalenie nerek w czasie ciąży jest groźnym stanem, który wymaga natychmiastowego podjęcia leczenia.
Kamica nerkowa
Kamica nerkowa jest chorobą polegającą na odkładaniu się złogów z filtrowanych przez nerki substancji. Obecność powiększających się kamieni przez długi czas może nie dawać żadnych objawów.
Jeśli złogi zaczną przesuwać się z nerki do moczowodu, bardzo często odczuwane są dolegliwości w postaci kolki nerkowej – nagłego, bardzo silnego bólu w okolicy lędźwiowej, który często promieniuje w kierunku pachwiny. Mogą mu towarzyszyć nudności, wymioty oraz częstomocz lub zmniejszona ilość wydalanego moczu. Czasami mocz ma czerwoną barwę wynikającą z obecności krwi. Kiedy kamicy nerkowej towarzyszy proces zapalny, w badaniu moczu obserwuje się podwyższoną ilość leukocytów.
Inne przyczyny obecności leukocytów w moczu w ciąży
Do innych możliwych przyczyn obecności leukocytów w moczu kobiety w ciąży należą:
- Stan zapalny w obrębie jamy brzusznej, np. zapalenie wyrostka robaczkowego – może prowadzić do podrażnienia i zapalenia okolicznych narządów, w tym dróg moczowych,
- Infekcje w obrębie narządów płciowych, np. chlamydioza czy kandydoza,
- Niektóre choroby autoimmunologiczne, np. toczeń rumieniowaty układowy,
- Nowotwory w obrębie układu moczowego,
- Stosowanie niektórych leków.
Fałszywie dodatni wynik obecności leukocytów w moczu
Zdarza się, że podwyższony poziom obecności leukocytów w moczu wynika z zanieczyszczenia próbki. Przede wszystkim dzieje się tak w przypadku nieprawidłowego sposobu pobrania moczu do badania lub przedostania się do niego upławów z dróg rodnych kobiety ciężarnej. Fałszywie dodatni wynik może być uzyskany również podczas antybiotykoterapii z wykorzystaniem niektórych leków.
Leczenie związane z obecnością leukocytów w moczu w ciąży
Sposób leczenia w sytuacji podwyższonej ilości leukocytów w moczu w czasie ciąży w zdecydowanej większości przypadków jest ukierunkowany na przyczynę wystąpienia nieprawidłowości w badaniu.
Zakażenie dróg moczowych
Podstawowy sposób leczenia zakażenia dróg moczowych stanowi doustna antybiotykoterapia trwająca najczęściej od 5 do 7 dni. Ważne jest również picie dużej ilości płynów – dzięki temu pęcherz jest lepiej oczyszczany z drobnoustrojów wywołujących zakażenie.
Odmiedniczkowe zapalenie nerek
Obecność odmiedniczkowego zapalenia nerek u kobiety w ciąży w początkowej fazie leczenia zazwyczaj wymaga hospitalizacji. Terapia polega przede wszystkim na dożylnym i/lub doustnym podawaniu antybiotyków mających za zadanie zwalczyć drobnoustroje odpowiedzialne za infekcję, która doprowadziła do rozwinięcia się stanu zapalnego w obrębie tego narządu.
Kamica nerkowa
Podstawowym sposobem postępowania w kamicy nerkowej jest zwalczanie bólu poprzez zastosowanie farmakoterapii, najczęściej w postaci niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz leków rozkurczowych. Ważne jest również picie dużej ilości płynów. Jeśli przesuwający się złóg jest zbyt duży, by wydalić go samoczynnie lub zablokował on odpływ moczu, z dużym prawdopodobieństwem potrzebne będzie przeprowadzenie zabiegu rozbijania kamieni.
Czy leukocyty w moczu w ciąży są groźne?
Obecność leukocytów w moczu u kobiet w ciąży może mieć różne przyczyny. Wiele z nich, m.in. częste wśród ciężarnych zakażenie dróg moczowych, w przypadku braku odpowiedniego leczenia może mieć poważne konsekwencje. Przede wszystkim infekcja dróg moczowych zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu i niskiej masy urodzeniowej u dziecka. Ponadto może prowadzić do pojawienia się powikłań również u kobiety, m.in. w postaci sepsy.
W związku z tym nieprawidłowy wynik wskazujący na podwyższoną obecność leukocytów w moczu powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem. Wczesna diagnostyka ma duże znaczenie dla skuteczności leczenia i przeciwdziałania rozwojowi komplikacji wielu chorób związanych z leukocytozą.
Źródła:
- Simerville J. A., Maxted W. C., Pahira J. J. (2005) Urinalysis: A Comprehensive Review, American Family Physician, 71(6): 1153-1162, dostęp: https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2005/0315/p1153.html.
- Wanic-Kossowska M., Pazik J., Tomczak-Watras W. (2009) Leukocyturia, bakteriuria – leczyć czy nie leczyć?, Forum Nefrologiczne, 2: 108-111, dostęp: https://journals.viamedica.pl/renal_disease_and_transplant/article/view/10444/8914.
- The Amerian College of Obstetricians and Gynecologists (2023) Urinary Tract Infections in Pregnant Individuals, Clinical Consensus number 4, dostęp: https://www.acog.org/clinical/clinical-guidance/clinical-consensus/articles/2023/08/urinary-tract-infections-in-pregnant-individuals.
- National Institute pf Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (2017) Kidney Infection (Pyelonephritis), dostęp: https://www.niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/kidney-infection-pyelonephritis.
- Habak P. J., Carlson K., Griggs R. P. (2024) Urinary Tract Infections in Pregnancy, StatPearls, National Library of Medicine, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537047/.