Kardiomiopatia połogowa - co warto wiedzieć?

Czym jest kardiomiopatia połogowa?

Kardiomiopatia połogowa, inaczej nazywana również kardiomiopatią poporodową lub okołoporodową, jest rzadkim, choć poważnym powikłaniem ciąży, rozpoznawanym u kobiet, które wcześniej nie miały problemów kardiologicznych. Istota schorzenia leży w nieprawidłowej czynności mięśnia sercowego. W przebiegu kardiomiopatii obserwuje się dysfunkcję i związaną z tym niewydolność serca, czyli obniżoną zdolność tego narządu do pompowania krwi.

Z kardiomiopatią połogową mamy do czynienia, kiedy spełnione są następujące warunki:

• Niewydolność serca pojawia się w ostatnim miesiącu ciąży lub w ciągu 5 miesięcy od porodu,
• Nie jest możliwe ustalenie określonej przyczyny niewydolności serca,
• Przed ostatnim miesiącem ciąży u kobiety nie rozpoznano choroby serca,
• U pacjentki obserwuje się obniżoną czynność skurczową lewej komory serca (ocena na podstawie echokardiografii).

Przyczyny kardiomiopatii połogowej

Istnieje wiele hipotez odnośnie mechanizmu, w jakim rozwija się kardiomiopatia połogowa. W tym kontekście mówi się m.in. o potencjalnym wpływie zakażeń wirusowych, niedoborów niektórych składników pokarmowych (np. selenu), czynnikach genetycznych, efekcie zmian hormonalnych oraz nieodpowiedniej reakcji organizmu na obciążenie układu krążenia związane z ciążą. Dotychczas jednak przyczyny nie zostały wystarczająco poznane, by móc potwierdzić konkretne podłoże występujących w przebiegu tej choroby zaburzeń.

Naukowcy określili natomiast czynniki zwiększonego ryzyka rozwoju kardiomiopatii w okresie okołoporodowym. Należą do nich:

• Nadciśnienie tętnicze,
• Cukrzyca,
• Palenie papierosów,
• Wiek powyżej 30. roku życia,
• Ciąża mnoga,
• Otyłość,
• Wielorództwo,
• Uzależnienie od alkoholu lub narkotyków,
• Występowanie kardiomiopatii w rodzinie.

Objawy kardiomiopatii połogowej

Właściwe i szybkie rozpoznanie kardiomiopatii połogowej jest problematyczne ze względu na to, że objawy mogą przypominać wiele z dolegliwości kojarzących się z fizjologicznym, prawidłowym przebiegiem ciąży. Wśród oznak tej choroby wymienia się:

• Duszności, odczuwane szczególnie w pozycji leżącej na plecach (bardzo często w nocy przed zaśnięciem), a także podczas wysiłku fizycznego,
• Obrzęk kostek, stóp, dłoni,
• Ból lub ucisk w klatce piersiowej,
• Zawroty głowy,
• Przyspieszone tętno,
• Kołatanie serca,
• Zmęczenie,
• Suchy kaszel.

Odróżnienie objawów w przebiegu kardiomiopatii połogowej od typowych dolegliwości ciążowych może przynieść duże trudności. Jako ogólną zasadę przyjmuje się, że nagłe pojawienie się powyższych symptomów lub występowanie ich w nasilonej wersji powinno skłonić do podjęcia diagnostyki.

Jak diagnozuje się kardiomiopatię poporodową?

Podstawowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce kardiomiopatii połogowej jest echokardiografia. Pozwala ona na ocenę budowy serca i zdolności poszczególnych części tego narządu do pompowania krwi. Jednym z wymaganych do rozpoznania kardiomiopatii poporodowej kryteriów jest dysfunkcja skurczowa lewej komory, którą można stwierdzić właśnie za pomocą echokardiografii.

W badaniu ocenie podlega jaki procent krwi napływającej do lewej komory w czasie rozkurczu mięśnia sercowego jest wyrzucany z niej przy skurczu. Wartości prawidłowe określa się jako przedział między 50 i 70%, natomiast wynik poniżej 45% może wskazywać na kardiomiopatię połogową.

Z dużym prawdopodobieństwem u pacjentki wykazującej wymienione powyżej objawy tego schorzenia wskazane będzie przeprowadzenie również badania EKG, a także badań krwi, w szczególności oceny stężenia peptydu natriuretycznego w surowicy.

Postawienie diagnozy kardiomiopatii poporodowej opiera się o wykluczenie istniejącej przed ciążą choroby serca oraz innych możliwych przyczyn niewydolności tego narządu.

Leczenie kardiomiopatii połogowej

Leczenie kardiomiopatii połogowej jest zbliżone do standardowej terapii prowadzonej przy niewydolności serca o innych podłożach. Podstawowym jego element stanowi farmakoterapia. Możliwości wprowadzenia części leków są ograniczone u pacjentek w ciąży ze względu na potencjalnie szkodliwy wpływ na płód, niektóre mogą również utrudniać lub uniemożliwiać karmienie piersią.

Leki dostosowuje się indywidualnie pod kątem obserwowanych objawów i stanu pacjentki z kardiomiopatią poporodową. Farmakoterapia może obejmować:

• Beta-blokery – ich zadaniem jest obniżenie częstości i siły skurczów serca,
• Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI) – przeciwwskazane u kobiet w ciąży, ich działanie ma na celu spadek objętości krwi, obniżenie ciśnienia tętniczego oraz zmniejszenie obciążenia serca,
• Leki diuretyczne – zapobiegają nadmiernemu gromadzeniu się wody w organizmie,
• Leki przeciwkrzepliwe – pomagają zapobiegać tworzeniu się niebezpiecznych zakrzepów, których powstawanie wiąże się z większym ryzykiem powikłań u osób z niewydolnym sercem,
• Bromokryptynę – lek z kategorii eksperymentalnych w leczeniu kardiomiopatii okołoporodowej, jego działanie opiera się na ograniczeniu produkcji hormonu -prolaktyny.

Powikłania kardiomiopatii połogowej

Wystąpienie kardiomiopatii połogowej wiąże się z ryzykiem pojawienia się zagrażających życiu powikłań, do których należą:

• Arytmie serca – zaburzenia rytmu serca,
• Ostra niewydolność serca – nagłe pojawienie się i szybkie, intensywne narastanie niewydolności serca oraz związanych z nią objawów,
• Wstrząs kardiogenny – ciężki stan nagły, w którym zaburzona praca serca nie pozwala na dostarczenie wystarczającej ilości krwi (a więc także tlenu) do tkanek i narządów organizmu,
• Zdarzenia zakrzepowo-zatorowe, w tym udar mózgu.

Kardiomiopatia połogowa jest poważnym stanem, jednak duży odsetek kobiet z tą chorobą z czasem powraca do pełnego zdrowia. Ocenia się, że czynność serca u połowy pacjentek stabilizuje się i ponownie zaczyna wykazywać prawidłowe parametry w ciągu 6 miesięcy po urodzeniu dziecka.

U około 1 na 4 kobiety kardiomiopatia połogowa przeradza się jednak w przewlekłą niewydolność serca, która nie ustępuje w kolejnych latach po porodzie i wymaga kontroli oraz leczenia przez resztę życia.

Wśród dużej części kobiet, które przeszły tę chorobę, ponowne zajście w ciążę wiąże się z dużym ryzykiem nawrotu niewydolności serca i w związku z tym może być przeciwwskazane.

Źródła:

1. Arbelo E., Protonotarios A., Gimeno J. R. (2023) Wytyczne ESC dotyczące postępowania w kardiomiopatiach, Kardiologia Polska 81, Zeszyty Edukacyjne 5-6/2023, dostęp: https://journals.viamedica.pl/polish_heart_journal/article/view/99615.
2. Szypuła M., Stojko R., Czechowski M. i wsp. (2012) Kardiomiopatia połogowa – poważne powikłanie okresu okołoporodowego, Anestezjologia i Ratownictwo 6: 314-321, dostęp: https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201203_AiR_008.pdf.
3. Olszanecka A., Czarnecka D. (2012) Kardiomiopatia połogowa, Kardiologia po Dyplomie, 11(2): 38-45, dostęp: https://podyplomie.pl/kardiologia/08849,kardiomiopatia-pologowa?_gl=1*1698ph2*_up*MQ..*_ga*MjUzODc4NjU3LjE3MjI2MDI0OTg.*_ga_MSV3R07GV8*MTcyMjYwMjQ5Ny4xLjEuMTcyMjYwMzAyNi4wLjAuMA.
4. Mubarik A., Chippa V., Iqbal A. M. (2023) Postpartum Cardiomyopathy, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534770/.