Zmiany hormonalne i stres to główne czynniki wpływające na wahania nastroju w 3. trymestrze ciąży. Doświadcza ich w różnym stopniu każda kobieta spodziewająca się dziecka. Jaki jest mechanizm powstawania burzliwych zmian w nastroju ciężarnej i czy można jakoś złagodzić ich dotkliwe skutki? Sprawdźmy!
Co znajdziesz w tym artykule:
W organizmie ciężarnej kobiety hormony wpływają nie tylko na prawidłowe działanie ciała, ale także oddziałują na psychikę. Hormony są odpowiedzialne m.in. za szereg zmian ustrojowych, które mają związek z samopoczuciem przyszłej mamy i prawidłowym rozwojem zarodka i płodu. Już sama przysadka mózgowa, która jest odpowiedzialna m.in. za produkcję oksytocyny i prolaktyny, od momentu zapłodnienia zwiększa swoją objętość![1] To dlatego, że produkcja tych hormonów rośnie. Oksytocyna odpowiada, m.in. za stymulację skurczów macicy a prolaktyna wspiera produkcję mleka.
Warto wiedzieć:
Od poziomu hormonów zależna jest nasza fizjologia, ale i psychika. Hormony wpływają np. na wysokie lub niskie ciśnienie, ból, zdolność odczuwania radości, złości i na stany przygnębienia. Na pomyślny rozwój ciąży wpływają przede wszystkim takie hormony jak np.: somatotropina, tyreotropina, kortykotropina, prolaktyna, oksytocyna, wazopresyna. Ich poziomy zmieniają się w trakcie trwania ciąży, co ma wpływ na zmiany samopoczucia – również psychicznego.
Wahania nastroju w ciąży są więc zjawiskiem zupełnie normalnym. Warto jednak poznać mechanizmy, które nimi rządzą. To pomoże radzić sobie z wahaniami nastroju, jak również wytłumaczyć osobom w najbliższym otoczeni kobiety w ciąży, co się z nią dzieje.
Czym spowodowane jest złe samopoczucie w 3. trymestrze?
Trzeci trymestr ciąży jest czasem, który wymusza na kobiecie zwolnienie dotychczasowego tempa. Macica gwałtownie się powiększa, dziecko w niej rośnie i jest coraz cięższe. Powoduje to nacisk na organy wewnętrzne, co może być przyczyną dyskomfortu i bólu. Ucisk w jamie brzusznej może sprawić, że pojawią się m.in.:
● częstsze oddawanie moczu, także w nocy,
● zgaga, wywołana uciskiem na żołądek oraz działaniem rozluźniającego mięśnie progesteronu,
● zadyszka, której przyczyną jest zmniejszona objętość płuc.
Dodajmy do tego:
● kłopoty ze snem, który zakłócony jest przez wstawanie do toalety czy trudność w znalezieniu wygodnej pozycji,
● bóle kręgosłupa spowodowane zmianą środka ciężkości ciała, ale i samym dźwiganym ciężarem,
● obrzęki występujące w związku ze zmianą gospodarki wodnej w organizmie,
● niepewność i stres, związane z porodem i wizją siebie w roli matki.
Nie zapomnijmy o burzliwych zmianach hormonalnych, które przygotowują ciało do porodu, ale wywołują nieznane dotąd reakcje psychiczne:
● prolaktyna, odpowiedzialna za przyszłą produkcję mleka, wpływa także na emocje kobiety, może obniżać libido, a także prowadzić do labilności emocjonalnej, czyli tzw. chwiejności emocjonalnej, łatwego przechodzenia w szybkie zmiany emocji
● estrogeny, odpowiedzialne są m.in. za rozwój żeńskich cech płciowych (np. wzrost piersi i regulowanie cyklu miesiączkowego). W ciąży ich poziom wzrasta 10-krotnie. Estrogeny również pełnią funkcję w regulacji stanu emocjonalnego kobiety,
● progesteron, niezbędny m.in. w procesie wzrostu macicy, może odpowiadać za stany zmęczenia, ospałości i spadków nastroju.
Krótko mówiąc, 3. trymestr ciąży jest obarczony dużą ilością czynników, które wpływają na nastrój i samopoczucie kobiety w ciąży.
Warto wiedzieć:
Jeśli w ciąży Twoje obniżone nastroje trwają dłużej niż 14 dni, powiedz o tym swojemu lekarzowi. Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej nakłada na niego obowiązek oceny ryzyka i nasilenia objawów depresji między 11. a 14. tygodniem ciąży i między 33. a 37. tygodniem.
Jak rozmawiać o wahaniach nastroju z partnerem i bliskimi?
Dolegliwości ciążowe, zarówno te dotyczące sfery fizycznej, jak i emocjonalnej mogą sprawiać, że przyszła mama będzie potrzebować pomocy partnera, rodziny lub przyjaciół. Niestety nie zawsze wahania nastroju spotkają się ze zrozumieniem. Jak rozmawiać z bliskim o swoich emocjach w tym trudnym czasie?
Warto zaprosić partnera lub inne bliskie osoby do wspólnego śledzenia postępów ciąży i przygotowań do pojawienia się dziecka. Jak to zrobić? Oto propozycje:
● zaproś bliską osobę na wizyty lekarskie – zwiększy to poczucie współudziału i odpowiedzialności,
● zainstalujcie aplikację ciążową – razem będziecie śledzić kolejne etapy ciąży i rozwoju dziecka, a przy okazji dowiecie się, czego można się jeszcze spodziewać,
● postaw na szczerość – mów otwarcie o swoich objawach, zarówno tych przyjemnych, jak i trudnych; im więcej partner i bliscy dostaną od Ciebie informacji, tym lepiej będą rozumieć Twoje emocje,
● zapiszcie się razem do szkoły rodzenia – zdobędziecie więcej wiedzy i spotkacie inne pary w takiej samej sytuacji.
Bądź łagodna dla siebie i o to samo poproś swojego partnera oraz bliskich. Zrozumienie, że wszystkie zmiany, zarówno w ciele, jak i stanie emocjonalnym kobiety są fizjologiczne, pozwoli Wam spojrzeć na sytuację z boku i łagodnie je przetrwać.
CIEKAWOSTKA:
Mężczyźni także mają swoje „objawy ciążowe”. Zespół wylęgania (lub: syndrom kuwady) dotyka niektórych przyszłych ojców i może objawiać się m.in. nudnościami, zmianami apetytu czy wahaniami nastrojów.
Skuteczne sposoby na złe samopoczucie w 3. trymestrze ciąży
Kobieta nie ma wpływu na zmiany w organizmie, które zachodzą, by utrzymać ciążę. Może jednak świadomie się do nich przygotować i skorzystać z kilku podpowiedzi ułatwiających przetrwanie 3. trymestru.
- Zdrowa dieta. Dbanie o wartościową dietę ważne jest oczywiście w całym okresie ciąży (a nawet i poza nią), ale w 3. trymestrze, kiedy żołądek jest ściśnięty, dokuczają zgaga i zaparcia – spożywanie zdrowych, odżywczych posiłków, które nie obciążą układu pokarmowego, przyniesie sporo ulgi i doda wigoru.
WSKAZÓWKA: Sprawdź zasady i przykładowe posiłki w diecie dla kobiet z cukrzycą ciążową. Jest ona uznawana za jedną z najzdrowszych diet! Może skorzystasz z tych pomysłów?
- Czas dla siebie. Wygospodaruj kilka chwil w ciągu dnia, które poświęcisz tylko sobie. Zrób to, co sprawia Ci przyjemność – nieważne, czy będzie to serial, wizyta u kosmetyczki, szydełkowanie czy praca w ogrodzie. Czas dla siebie to wartość, którą po porodzie na jakiś czas mocno ograniczysz, napełnij nim siebie zawczasu.
- Aktywność sportowa. Jeżeli Twoja ciąża jest niepowikłana w sposób, który uniemożliwia większy wysiłek, warto zadbać o aktywność fizyczną. Fitness kluby oferują szereg zajęć dla ciężarnych – od jogi po taniec. Wystarczy, jednak jeśli codziennie wyjdziesz na spacer. Ruch wspiera wydzielanie dopaminy i endorfin, od których od razu poczujesz się lepiej.
- Pomoc bliskich. Nie wahaj się o nią prosić, zwłaszcza jeśli czujesz się słabiej. Świadomość, że masz wokół siebie ludzi, na których możesz polegać, zmniejsza stres.
Czy wahania nastroju przechodzą po porodzie?
Jeśli ciąża jest burzą hormonalną, to poród można porównać do tornada – chwilowego, ale niezwykle gwałtownego. Koktajlu hormonów, jakie się wówczas wydzielają, nie sposób doświadczyć w innych sytuacjach.
Dlatego połóg, czyli kilkutygodniowy czas po porodzie, będzie okresem dochodzenia do równowagi, zarówno fizycznej, jak i emocjonalnej.
Szacuje się, że 28–85% kobiet po porodzie doświadcza baby bluesa. Smutek poporodowy pojawia się ok. 3. dnia po urodzeniu dziecka i objawia się płaczliwością, podenerwowaniem, zaburzeniami apetytu czy kłopotami ze snem. Ten stan powinien minąć po ok. 10 dniach[2].
Warto wiedzieć:
Przedłużający się baby blues może być oznaką depresji poporodowej. W takim przypadku należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia
- W. Sears, M. Sears, Księga ciąży, Mamania, Warszawa 2014.
- K. Oleś, Poród naturalny, Natuli, Warszawa 2023.
- Żaneta Dobińska, Gospodarka hormonalna w okresie ciąży. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 4 (37), Poznań 2013.
- Kosińska-Kaczyńska K, Horosz E, Wielgoś M, Szymusik I. Zaburzenia afektywne u położnic w pierwszym tygodniu po porodzie – analiza rozpowszechnienia i czynników ryzyka. Ginekol Pol. 2008.
[1] Żaneta Dobińska, Gospodarka hormonalna w okresie ciąży. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 4 (37), Poznań 2013.
[2] Kosińska-Kaczyńska K, Horosz E, Wielgoś M, Szymusik I. Zaburzenia afektywne u położnic w pierwszym tygodniu po porodzie – analiza rozpowszechnienia i czynników ryzyka. Ginekol Pol. 2008.