Karmienie piersią wcześniaka

Mianem wcześniaka określa się dziecko urodzone przed 37. tygodniem ciąży. Niemowlęta, które przyszły przedwcześnie na świat, powinny być otaczane szczególną troską zarówno przez rodziców, jak i personel szpitalny. Karmienie wcześniaka jest niezwykle ważnym elementem tej troski, ponieważ ma ono nieoceniony wpływ na rozwój noworodka.

Najlepszy sposób karmienia wcześniaka

Zdecydowanie najlepszym sposobem karmienia wcześniaka jest karmienie piersią. W pierwszych tygodniach życia dziecka może się ono wiązać z pewnymi problemami, zwłaszcza, gdy dziecko urodziło się zbyt słabe, by samodzielnie ssać pierś (dzieci urodzone przed 32.-35. tygodniem życia najczęściej jeszcze tego nie potrafią). W szpitalu jednak możesz liczyć na pomoc położnej, doradcy laktacyjnego i neonatologa, których zadaniem jest niesienie Ci wsparcia w pierwszych próbach karmienia piersią i odciągania pokarmu.

Jeśli Twoje dziecko ma kłopot z koordynowaniem ssania, połykania i oddychania, może być to przeszkodą w karmieniu piersią. Należy wtedy jak najczęściej podawać pierś i dokarmiać dziecko odciągniętym pokarmem lub specjalną mieszanką za pomocą sondy, strzykawki, kubeczka czy łyżeczki.

Odciąganie pokarmu może pomóc podtrzymać laktację do czasu, aż urodzone przedwcześnie niemowlę nabierze sił i nauczy się samodzielnego ssania piersi.

Skład i rola mleka mamy wcześniaka

Skład mleka mamy urodzonego przedwcześnie dziecka różni się od pokarmu mamy dziecka urodzonego w terminie. Różnice te są najbardziej widoczne w początkowej fazie laktacji, kiedy produkowana jest siara.

Rozbieżności w składzie mleka matki dotyczą nie tylko składników budulcowych i dostarczających energii, takich jak białka, węglowodany i tłuszcze, ale również składników bioaktywnych, mikroelementów oraz witamin. Zapotrzebowanie wcześniaków na poszczególne składniki mleka jest inne niż dla noworodków urodzonych o czasie.

Najważniejsze zasady karmienia wcześniaka

• Szczególna rola mleka mamy. Jeśli dziecko przyszło na świat przed terminem, karmienie mlekiem mamy jest dla niego szczególnie wskazane. Rekomenduje się jak najszybszy kontakt „skóra do skóry”, podczas którego przystawia się noworodka do piersi. Dopóki jest to niemożliwe, mama powinna ściągać pokarm i podawać go dziecku (sondą, strzykawką lub łyżeczką), stymulując jednocześnie laktację.
• Etapy karmienia. Wcześniak będzie gotowy do karmienia piersią, gdy nauczy się koordynować ssanie, połykanie i oddychanie. Gotowość do ssania piersi łatwo zauważyć u dzieci karmionych sondą – z czasem dziecko zaczyna ją ssać. Wówczas zwykle przechodzi się do metody karmienia „sondą po palcu”, co stymuluje odruch ssania. Stopniowo, wraz z rozwojem umiejętności niemowlęcia, coraz więcej posiłków zjada ono bezpośrednio z piersi mamy. Wcześniak może szybko się męczyć podczas ssania piersi – pamiętaj, że jest to dla niego czynność pochłaniająca mnóstwo energii.
• Pokarm zastępczy. Jeśli mama nie może karmić swoim mlekiem, dziecko jest karmione specjalną mieszanką dla wcześniaków, którą zaleci lekarz. Karmienie piersią wcześniaka zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań związanych z przedwczesnym porodem, a także zapewnia dziecku prawidłowy rozwój mózgu i układu nerwowego oraz pokarmowego. Dzieci urodzone przed terminem często są też poddawane wielu inwazyjnym zabiegom w szpitalu, dlatego wymagają szczególnej ochrony przed czynnikami chorobotwórczymi z otoczenia.

Duże znaczenie ma również bliskość, jakiej doświadcza wcześniak podczas karmienia piersią. Dotyk, ciepło, rytm bijącego serca mamy – to znaki, że dziecko może czuć się zupełnie tak, jakby nadal było pod sercem.

Czym jest kangurowanie i w jaki sposób wpływa na karmienie piersią?

Specjaliści zalecają w opiece nad wcześniakiem tzw. metodę kangurowania, która ma pozytywny wpływ na dziecko, a także na samo karmienie piersią.

Kangurowanie polega na jak najczęstszym kontakcie „skóra do skóry” mamy i wcześniaka. Niemowlę powinno przytulać się do mamy (lub taty) w samej pieluszce tak, by czuło ciepło ciała i słyszało bicie serca. Taki kontakt daje mu to nie tylko poczucie bezpieczeństwa, i sprzyja rozwojowi małego organizmu, ale również stymuluje laktację. Zaobserwowano również, że „kangurowane” wcześniaki szybciej uczą się samodzielnego ssania.

Jeśli tylko zdrowie dziecka na to pozwala, kangurowanie powinno odbywać się już od pierwszych chwil po porodzie, aż do momentu wypisu ze szpitala.

Znaczenie odciągania pokarmu w karmieniu wcześniaka

Odciąganie pokarmu zwykle rozpoczyna się od bardzo niewielkich ilości, ale przy regularnym odciąganiu ilość mleka będzie się stopniowo zwiększać.

Pierwsze mleko, które pojawia się w Twoich piersiach, to cenna siara, która zawiera bogactwo składników przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych (jest ich tym więcej, im wcześniej nastąpił poród). Nie obawiaj się, jeśli uda Ci się ściągnąć zaledwie odrobinę siary – nawet jej mała ilość jest potrzebna teraz Twojemu dziecku.

Już odrobina siary, która ma kontakt ze śluzówką jamy ustnej malca, ma dobroczynne działanie na dziecko. Siarę należy podać dziecku zaraz po jej odciągnięciu. Ewentualny nadmiar trzeba schłodzić do temperatury 4 st. celsjusza lub zamrozić. Popytaj położnej, doradcę laktacyjnego jak prawidłowo przechowywać odciągnięte mleko.

W przypadku, gdy dziecko ze względu na stan zdrowia musi być oddzielone od mamy w chwili przyjścia na świat lub jeżeli pierwsza próba karmienia na sali porodowej nie zakończyła się powodzeniem, zaleca się, by mama odciągnęła siarę w pierwszych 2-6 godzinach po porodzie. Najlepiej, gdy noworodek może otrzymać Twój cenny pokarm już w drugiej godzinie życia – od razu po jego ściągnięciu.

Aby pobudzać laktację, pokarm należy odciągać jak najczęściej (przynajmniej 8 razy na dobę), z czasem będziesz go mieć coraz więcej. Możesz to robić ręcznie lub laktatorem (ręcznym lub elektrycznym). 

Kilka praktycznych wskazówek dla mamy karmiącej wcześniaka

Do karmienia zaleca się pozycję „spod pachy", „krzyżową”, pomocna może być także pozycja klasyczna. Nie czekaj z karmieniem, aż dziecko będzie głodne – rozdrażniony malec może się rozpłakać i niepotrzebnie tracić energię, której potrzebuje teraz przede wszystkim na ssanie.

Bądź gotowa na to, że karmienie piersią wcześniaka piersią bywa czasochłonne. Podczas ssania piersi dziecko zasypia, po czym budzi się, kontynuując posiłek. Karm dziecko cierpliwie i spokojnie, nawet gdyby miało to oznaczać zaledwie 1-2 godziny przerwy między posiłkami.

Kiedy Twoje piersi są przepełnione mlekiem, odciągnij nieco pokarmu, by ułatwić osłabionemu noworodkowi ssanie.

Często zdarza się, że żołądek wcześniaka jest zbyt mały, przy przyjąć nową porcję pokarmu, co może skutkować ulewaniem. Jest to naturalna i częsta reakcja. Zawsze jednak warto skonsultować się z lekarzem, który podpowie, w jaki sposób zapobiec ulewaniom.

Odpowiednia opieka dla mamy wcześniaka

Mama wcześniaka powinna zostać otoczona szczególną opieką personelu medycznego i najbliższych. Wskazane jest, by po porodzie zapewniono jej spokój i odpoczynek oraz możliwość snu nie tylko w nocy, ale również w ciągu dnia. Niezwykle ważny dla samopoczucia mamy i wcześniaka jest też jak najbliższy i jak najczęstszy kontakt obojga – mama powinna mieć możliwość kangurowania noworodka. 

Na tyle na ile to możliwe, należy chronić mamę wcześniaka przed niepotrzebnym stresem tak, by mogła skupić się na sobie i dziecku. Takie postępowanie zwiększa szansę na podtrzymanie laktacji u mamy, a tym samym wspiera prawidłowy rozwój dziecka.