Czym jest psychoza poporodowa - przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest psychoza poporodowa?

Psychoza poporodowa jest ostrą chorobą związaną z wystąpieniem epizodu maniakalnego lub psychotycznego, pojawiającą się w okresie od kilku godzin lub dni do 6 tygodni po urodzeniu dziecka (najczęściej rozpoczyna się w ciągu pierwszych 2 tygodni). Zalicza się ją do stanów nagłych, wymagających pilnej interwencji medycznej i uzyskania przez kobietę pomocy psychiatrycznej. Pojawienie się napadu psychozy poporodowej może wiązać się z zagrożeniem zarówno dla jej zdrowia i życia, jak i ryzykiem tragicznych konsekwencji dla dziecka.

Przyczyny psychozy poporodowej

Przyczyny pojawienia się psychozy poporodowej są złożone, zwykle wynikają z nakładania się na siebie różnych czynników m.in. genetycznych, hormonalnych, immunologicznych oraz psychospołecznych. Jednym z czynników zwiększających ryzyko jest również ciąża u kobiety z chorobą afektywną dwubiegunową lub zaburzeniami schizoafektywnymi. W takim przypadku prawdopodobieństwo rozwinięcia się epizodu psychozy poporodowej po urodzeniu pierwszego dziecka ocenia się na 20%. Jeśli dodatkowo taki napad występował w przeszłości u mamy lub siostry, ryzyko wzrasta do 50%.

Ponadto istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że jeżeli psychoza poporodowa wystąpiła u kobiety po jednej ciąż, pojawi się również w kolejnych (nawet jeśli nie zdiagnozowano żadnych zaburzeń psychiatrycznych przed pierwszym epizodem).

Do rozwoju psychozy poporodowej przyczyniać się mogą również:

• Trudny, traumatyczny poród,
• Zaprzestanie przyjmowania leków psychiatrycznych w czasie ciąży,
• Brak snu,
• Naturalne po porodzie zmiany hormonalne.

Objawy psychozy poporodowej

Objawy psychozy poporodowej typowo pojawiają się nagle. W czasie epizodu kobieta może:

• Mieć halucynacje związane ze zmysłem słuchu, wzroku, zapachu, dotyku,
• Mieć urojenia – niezgodne z rzeczywistością, nieprawidłowe przekonania, mocno zakorzenione w jej umyśle przy braku potwierdzenia w jakichkolwiek dowodach, często związane z podejrzliwością i uczuciem silnego strachu; mogą dotyczyć też o bezpieczeństwa oraz dobrostanu dziecka
• Odczuwać podwyższony, euforyczny nastrój, któremu często towarzyszą nadmierne podekscytowanie, gadatliwość, pobudzenie psychoruchowe, natłok i gonitwa myśli, niepokój, utrata normalnych zahamowań w zachowaniu,
• Odczuwać obniżony nastrój, związany z objawami depresyjnymi, w tym brak energii, wycofanie, płaczliwość, odczuwanie lęku, rozdrażnienie, brak apetytu,
• Być zdezorientowana,
• Mieć problemy z zaśnięciem lub poczucie, że nie potrzebuje snu.

W przebiegu psychozy poporodowej objawy związane z euforią mogą gwałtownie przeplatać się epizodami występowania symptomów depresyjnych. Czasami kobieta odczuwa jednocześnie mieszankę przeciwstawnych nastrojów.

Leczenie psychozy poporodowej

Ze względu na ostry i nieprzewidywalny przebieg psychozy poporodowej, leczenie przebiega zazwyczaj w warunkach szpitalnych, gdzie kobieta może być pod stałą kontrolą personelu medycznego. Zaleca się, by w miarę możliwości pacjentka w okresie terapii przebywała na oddziale psychiatrycznym dla matek z dziećmi.

Początkowo psychozę poporodową leczy się z wykorzystaniem środków farmakologicznych należących do następujących grup:

• Leków przeciwpsychotycznych,
• Stabilizatorów nastroju (leków normotymicznych),
• Leków antydepresyjnych.

Dodatkowo w razie potrzeby stosuje się leki nasenne i przeciwlękowe.

Odpowiednio dobrane preparaty w większości przypadków pozwalają na redukcję występujących u kobiety objawów. Zwykle ich przyjmowanie jest kontynuowane w kolejnych miesiącach rekonwalescencji. Pacjentka powinna nadal pozostawać wtedy pod kontrolą psychiatry, zazwyczaj już w warunkach ambulatoryjnych.

W sytuacji, gdy leczenie farmakologiczne w dłuższej perspektywie nie przynosi poprawy, a pacjentka znajduje się w stanie zagrażającym jej życiu lub zdrowia, lekarz może zarekomendować zastosowanie terapii elektrowstrząsami. To skuteczna metoda w ciężkich przypadkach, jednak nie jest ona standardowym podejściem.

Psychoterapia, zwłaszcza w późniejszych etapach leczenia, może wspierać powrót do zdrowia, pomagając pacjentce zrozumieć doświadczenie psychozy, zbudować mechanizmy radzenia sobie ze stresem oraz zapobiegać nawrotom. Edukacja i wsparcie dla rodziny i bliskich są również ważnym elementem psychoterapii.

Ile trwa psychoza poporodowa?

Występowanie najsilniejszych objawów psychozy poporodowej najczęściej obserwuje się przez okres od 2 do 12 tygodni. Czas potrzebny do pełnego powrotu do normalnego funkcjonowania to zwykle około 6-12 miesięcy.

Kiedy zmiany nastroju i zachowania w przebiegu psychozy ustępują, kobieta często nadal zmaga się z zaburzeniami depresyjnymi i lękowymi, a także psychicznym i fizycznym wyczerpaniem. Część matek odczuwa trudności w nawiązaniu więzi z dzieckiem. Pozostanie pod opieką psychologa lub psychoterapeuty oraz skorzystanie z grupy wsparcia po epizodzie psychozy poporodowej może znacznie pomóc w powrocie do zdrowia.

Źródła:

1. Jones I., Smith S. (2009) Puerperal psychosis: identifying and caring for woman at risk, Advances in Psychiatric Treatment, 15(6): 411-418, dostęp: https://www.researchgate.net/publication/247801809_Puerperal_psychosis_Identifying_and_caring_for_women_at_risk.
2. Raza S. K., Raza S. (2023) Postpartum Psychosis, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK544304/.
3. National Health Service (2023) Postpartum Psychosis, dostęp: https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/post-partum-psychosis/.
4. Royal College of Psychiatrists (2018) Postpartum Psychosis, dostęp: https://www.rcpsych.ac.uk/mental-health/mental-illnesses-and-mental-health-problems/postpartum-psychosis.
5. American Psychiatric Association (2013) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition. Arlington, VA, American Psychiatric Association.
6. Perry, A., Gordon-Smith, K., Jones, L.A., & Jones, I.R. (2021). Phenomenology, Epidemiology and Aetiology of Postpartum Psychosis: A Review. Brain Sciences, 11.