Czas oczekiwania, kiedy na świat ma przyjść dziecko, wywołuje zazwyczaj wiele pozytywnych emocji – wyczekiwania, radości, nadziei, szczęścia. Przedwczesne narodziny wiążą się zazwyczaj z zaskoczeniem i sporym stresem. U rodziców może pojawić się lęk o życie i zdrowie wcześniaka, czasem poczucie winy. Rozłąka z maluszkiem nie jest łatwa, a widok szpitalnej aparatury może przerażać. Jak rodzice wcześniaków mogą radzić sobie ze swoimi uczuciami, gdzie szukać pomocy i wsparcia po narodzinach wcześniaka?
Co znajdziesz w tym artykule:
Czy na narodziny wcześniaka można się przygotować?
Nawet w sytuacji, kiedy rodzice spodziewają się, że poród może odbyć się przedwcześnie, to i tak prawie nigdy nie są na to emocjonalnie przygotowani. Bywa tak również wtedy, gdy ciąża nie przebiegała prawidłowo. Zazwyczaj rodzice są zaskoczeni i przerażeni nową sytuacją. Wielu rodziców doświadcza w tym okresie poczucia straty. Jest to strata oczekiwanych wspaniałych emocji związanych z porodem czy pierwszym kontaktem z nowo narodzonym dzieckiem, wyobrażeń o tym, jak ta chwila powinna wyglądać.
Rodzice czują się osamotnieni i zagubieni wśród wielu medycznych informacji, które otrzymują. Wtedy najbardziej brakuje im obecności bliskich i poczucia jedności. Rodzice często obawiają się pierwszego spotkania z dzieckiem w oddziale intensywnej terapii, boją się, że widok dziecka podłączonego do aparatury medycznej będzie dla nich bardzo trudnym przeżyciem. Czasem obawiają się też, że „pokochają” je, gdy rokowania są jeszcze niepewne i wtedy ewentualna utrata będzie to dla nich jeszcze trudniejsza. To normalne uczucia. Czasem rodzice mają poczucie, że sytuacja ich przerasta, że nie dadzą rady. Często pierwszy kontakt z dzieckiem sprawia, że ta siła się pojawia. To dziecko, takie małe i bezbronne, jednak chcące żyć, daje rodzicom siłę. Mówią: „ono daje radę, a my nie damy?”. Bardzo często rodzice wcześniaków mówią z dumą o swoim dziecku „mały wojownik”.
Pierwszy kontakt rodziców z wcześniakiem
Czasem rodzice mają problem z pierwszym kontaktem z dzieckiem. Obawiają się, że widok maleńkiego i tak niedojrzałego maluszka, otoczonego przecież licznymi kablami i specjalistycznym sprzętem medycznym, może okazać się dla nich zbyt trudny. Ale jest to niezwykle ważny moment dla budowania wzajemnych relacji z dzieckiem, warto się więc przygotować na to spotkanie. Jeżeli wcześniej nie mieliście kontaktu z oddziałem neonatologii, warto zobaczyć zdjęcia lub filmy z takiego oddziału, żeby przygotować się na to, czego możecie się spodziewać. Czasem mamy, których ciąże są zagrożone porodem przedwczesnym, odwiedzają wcześniej oddział neonatologii, gdzie po urodzeniu będzie przebywało ich dziecko. Jest to niezwykle wzruszający, ale i ważny moment, gdyż po porodzie mama jest lepiej przygotowana do widoku otoczenia, w którym pierwszy raz zobaczy swojego maluszka. Tata w tym okresie odgrywa bardzo ważną rolę. Często to on jako pierwszy ma kontakt z oddziałem neonatologii. Musi pełnić rolę łącznika między mamą a dzieckiem, a także lekarzem prowadzącym, pielęgniarką czy położną i pozostałym personelem oddziału. Tata robi zdjęcia i przekazuje mamie informacje o stanie zdrowia dziecka. To on, znając potrzeby swojej partnerki, przekazuje je w taki sposób, aby było to dla niej najodpowiedniejsze. Obecność taty jest w tym okresie ważna także ze względu na zapewnienie mamie wsparcia i opieki.
Relacje partnerskie – wzajemne wsparcie po narodzinach wcześniaka
W relacji partnerskiej ważne jest rozumienie indywidualnych potrzeb każdego z rodziców. Pamiętajcie, że każdy z Was ma prawo do odmiennych uczuć i odmiennego sposób ich wyrażania i przeżywania. Ważne jest, żeby akceptować uczucia partnera i okazywać mu dużo wsparcia. Właśnie tego w tej chwili potrzebujecie najbardziej. Z badań wynika, że rodzice wcześniaków różnią się nasileniem odczuwanego stresu i stosowanymi strategiami radzenia sobie z nim. Dlatego też warto podążać za potrzebami partnera i nie wymagać od niego takiego samego przeżywania trudnych emocji co my. Czasem mama może mieć poczucie, że tata za mało przejmuje się stanem zdrowia dziecka, a tata mieć poczucie, że mama reaguje zbyt emocjonalnie, ale pamiętajcie, że każde z Was reaguje po prostu inaczej.
Pamiętajmy, że Wasza wspólna walka o życie i zdrowie dziecka, może być jedną z trudniejszych chwil, jakie pojawią się w Waszym życiu i to, jak teraz sobie poradzicie, jak będziecie dla siebie bliscy i wspierający, będziecie pamiętać przez całe życie.
Ważne, aby być wtedy ze sobą razem, mieć poczucie jedności, akceptacji uczuć i zachowań, być też wrażliwym na indywidualne potrzeby partnera.
Mama wcześniaka wychodzi do domu
Mama wypisywana jest do domu zwykle po kilku dniach, dziecko zostaje w szpitalu znacznie dłużej. Nie wszystkie oddziały neonatologiczne dysponują miejscami dla rodziców (ale w każdym szpitalu rodzice znajdą informacje o internatach dla rodziców lub hotelach współpracujących ze szpitalem). To szczególnie trudny moment dla mamy maluszka. Mama ma poczucie, że jej więź z dzieckiem zostaje zaburzona i znów rodzic musi znaleźć sposób na dopasowanie się do nowej rzeczywistości. Często płacze lub odczuwa złość, że musi być rozdzielona ze swoim dzieckiem.
Bardzo ważna jest w tym momencie rola rodziny i partnera będących źródłem wsparcia dla mamy. Rodzina może pomóc w codziennych czynnościach, jak gotowanie, sprzątanie, pomoc przy starszym rodzeństwie – jest to nieocenione. Mama może nie mieć nastroju, a często i siły, na zajmowanie się sprawami życia codziennego. Mama wcześniaka często ma poczucie, że nie ona jest teraz najważniejsza i trudno jej zadbać o swoje potrzeby. Ważne jest, by mama zrozumiała, że dbając o siebie, o swoją dobrą kondycję fizyczną i psychiczną, łatwiej nawiąże więź z dzieckiem i lepiej zadba o jego potrzeby. Ważna jest też pomoc partnera i rodziny, przede wszystkim uważność na potrzeby mamy w tym okresie.
Dziecko opuszcza inkubator
Jest to kolejny etap w dochodzeniu dziecka do zdrowia, a dla rodzica powód do radości. Od tego momentu rodzic ma możliwość innego rodzaju kontaktu z dzieckiem. Jednak czasem zdarza się, że rodzice oprócz radości czują też niepokój. Dzieje się tak dlatego, że rodzice zdążyli już przyzwyczaić się do opieki nad dzieckiem przebywającym w inkubatorze. Każda zmiana, nawet ta najlepsza dla dziecka, może być dla rodzica źródłem lęku. Czasem rodzice utożsamiają inkubator z bezpiecznym azylem chroniącym ich dziecko. Boją się, że maluszek może sobie nie poradzić i że od tej chwili jest bardziej narażony na czynniki zewnętrze (np. infekcje). Wydaje się Wam, że dziecko będzie musiało sobie radzić samo. Ale to kolejny ważny i rozwojowy etap w życiu Waszego dziecka. Niezwykle istotną rolą personelu medycznego jest odpowiednie przygotowanie rodzica na tę zmianę, a rolą rodzica dopytanie o to, co Was niepokoi. Oczywiście rodzice muszą się do tej zmiany przyzwyczaić i to naturalne, że boją się, czy ich dziecko sobie poradzi. Od tego momentu zmienia się też rola rodzica, będzie mieć teraz znacznie łatwiejszy dostęp do opieki nad dzieckiem.
Przygotowanie psychiczne rodziców do przejęcia opieki nad noworodkiem
To szczególny długo wyczekiwany moment w życiu rodziny. Jedno z najmilszych, ale też trudnych wyzwań, jakie stoją przed rodzicami maluszków urodzonych zbyt wcześnie. Dla niektórych rodziców może to być moment szczególnie trudny. Z jednej strony to ogromna radość, z drugiej strony lęk o to, czy sobie poradzą. Czy dziecko już na pewno jest w tak dobrej kondycji zdrowotnej? Czy na pewno nie trzeba się martwić? Pojawiają się też pytania: na co muszę zwrócić szczególną uwagę? Do kogo się zwrócić, gdy coś nas zaniepokoi? Co robić w sytuacjach nagłych? Rodzice martwią się, że ich jeszcze niedawno takie kruche i delikatne dziecko, do tej pory monitorowane i otoczone opieką wielu specjalistów, teraz będzie pod opieką tylko ich – rodziców. Pojawiają się wątpliwości o poczucie kompetencji.
Nie martwcie się – o możliwości wypisu dziecka do domu zostaniecie odpowiednio wcześniej poinformowani przez lekarza prowadzącego, zajmującego się dzieckiem w oddziale.
Żeby zminimalizować silny lęk związany z wyjściem dziecka do domu, należy się do tej sytuacji wcześniej dobrze przygotować. Klika dni przed wyjściem do domu mamy jeszcze czas na intensywniejsze i bardziej samodzielne zaangażowanie się w opiekę nad dzieckiem.
Pamiętajcie, że im wcześniej zaangażujecie się w opiekę nad dzieckiem, kiedy jeszcze przebywa w oddziale, tym lepiej będziecie sobie radzić później i tym mniejszy będziecie odczuwać lęk i obawy, czy na pewno sobie poradzicie. Nauczycie się obserwacji maluszka i adekwatnego reagowania na jego potrzeby. To sprawi, że chwila wyjścia do domu będzie dla Was tylko pełnią szczęścia i radości. Pamiętajcie też, że oczywiście rodzic ma prawo poczuć się niepewnie, jest to spowodowane wcześniejszą walką o życie i zdrowie dziecka. Jednak takie wcześniejsze zaangażowanie daje możliwość na rozwianie wszelkich wątpliwości dotyczących opieki nad dzieckiem, otrzymania odpowiedzi zwrotnych na wszystkie nurtujące Was pytania. Możecie również w razie konieczności zakupić lub wypożyczyć odpowiedni sprzęt, ułatwiający Wam przynajmniej na początku ocenę parametrów życiowych dziecka, monitorowania oddechu – to sprawi, że poczujecie się pewniej i bezpieczniej. Ale pamiętajmy też, że nie w każdym przypadku taki sprzęt będzie Wam potrzebny. Warto wcześniej zapytać o to lekarza opiekującego się Waszym dzieckiem. Warto też wcześniej skontaktować się z lekarzem rodzinnym i zapytać, na jaką formę kontaktu w razie potrzeby, będzie mogli liczyć (np. kontakt telefoniczny). Jeżeli uznacie, że kontakt z Waszym lekarzem rodzinnym lub pediatrą jest niewystarczający, warto poszukać informacji, gdzie i jak możecie się skontaktować z innym lekarzem pediatrą lub neonatologiem w sytuacjach nagłych. W pierwszych tygodniach po powrocie do domu Wasz maluszek będzie też pod opieką położnej środowiskowej, która będzie dla Was wparciem i odpowie na każde nurtujące Was pytanie, pomoże także w sprawach związanych z pielęgnacją czy karmieniem Waszego maluszka.
Wsparcia rodzicom wcześniaków udzielają fundacje, grupy wsparcia rodzicielskiego, psychologowie. Kojący może być kontakt z rodzicami o podobnych doświadczeniach. Najłatwiej znaleźć ich wśród rodziców, których dzieci przebywają w tym samym czasie w oddziale szpitalnym oraz internecie. Rozmowa z kimś, kto doświadczył tych samych emocji, może być bardzo pomocna. Warto pamiętać również, że wsparcie psychologa lub terapeuty można uzyskać zdalnie – poprzez wizyty on-line.