Poród ze znieczuleniem. Jak złagodzić ból porodowy?

Ból zawsze jest odczuwalny jako coś negatywnego, choć w przypadku porodu wiadomo, że wynika ze skracania i rozwierania się szyjki macicy, a następnie z przechodzenia dziecka przez kanał rodny i po porodzie minie. Jest on ograniczony w czasie, a jego uwieńczeniem jest maleństwo, które pojawia się na świecie. To właśnie strach przed bólem często kieruje ciężarną ku wyborowi miejsca, w którym chce urodzić swoje dziecko. Szpitalna sala porodowa to jedyne miejsce, gdzie możemy zastosować farmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego. Poród w domu czy w domu narodzin to możliwość zastosowania jedynie niefarmakologicznych metod łagodzenia bólu, takich jak: immersja wodna (czyli kąpiel w ciepłej wodzie), masaż relaksacyjny, akupresura, aromaterapia czy aparat Tens. 

Zewnątrzoponowe znieczulenie porodu

Wiele kobiet decyduje się na podanie zewnątrzoponowego znieczulania porodu – inaczej ZZO – już na początku porodu. Od 2015 r. znieczulenie zewnątrzoponowe porodu jest refundowane. Ważne, abyś przygotowując się do porodu, przedyskutowała z lekarzem przeciwwskazania do ZZO. Jeśli takie u Ciebie występują, powinnaś pomyśleć o innych, niefarmakologicznych metodach łagodzenia bólu. Przeciwwskazania do ZZO to przede wszystkim:

• małopłytkowość i zaburzenia krzepnięcia krwi, choroba hemolityczna, a także przyjmowanie leków rozrzedzających krew,
• schorzenia kręgosłupa i stany po operacjach kręgosłupa w odcinku lędźwiowym,
• duży tatuaż w odcinku lędźwiowym kręgosłupa lub zakażenie skóry w planowanym miejscu wkłucia,
• niektóre choroby neurologiczne, w tym padaczka,
• krwawienie z dróg rodnych,
• uczulenie na leki, które są używane do ZZO.

Jeśli żadne z powyższych przeciwwskazań Cię nie dotyczy, powinnaś wiedzieć, kiedy można założyć ZZO. Optymalny czas zastosowania ZZO to zaawansowany pierwszy okres porodu, kiedy położna w badaniu wewnętrznym rozpoznaje rozwarcie od 3 do 7 cm. Zbyt wczesne założenie znieczulenia może spowodować wydłużenie pierwszego okresu porodu, natomiast zbyt późne może być powodem wydłużenia II okresu porodu (z powodu braku uczucia parcia po zastosowaniu znieczulenia). Jeśli chcesz skorzystać z tego „złotego środka”, jakim jest ZZO, dobrze by było, abyś powiedziała o tym położnej, która będzie prowadziła poród. To ona powie, w którym momencie najlepiej będzie poprosić lekarza anestezjologa, aby założył Ci znieczulenie. 

Jak to wygląda?

Lekarz anestezjolog sprawdzi przed założeniem ZZO Twoje wyniki badań i zapyta o przyjmowane leki oraz alergie. Może się zdarzyć, że jesteś uczulona na lek, który należy podać do ZZO i wtedy anestezjolog dobierze inny lek lub znieczulenie nie będzie możliwe. Jeśli wszystko będzie w porządku, anestezjolog przystąpi do założenia znieczulenia. Najwygodniejszą pozycją może być dla Ciebie siad po turecku lub lekarz poprosi, abyś usiadła na brzegu łóżka (osoba towarzysząca może zadbać o stołek, na którym postawisz nogi). Dobrze by było, gdyby udało Ci się przyjąć pozycję mocno przygiętą do przodu (co ze względu na duży brzuszek może być trudne). Postaraj się przygiąć brodę do klatki piersiowej, opuścić ramiona (w stresie zwykle unosimy je do góry) oraz rozluźnić plecy. Anestezjolog musi zbadać Twoje plecy i wybrać odpowiedni punkt wkłucia. To badanie możesz odczuwać jako nieprzyjemne uciskanie. Następnie lekarz zdezynfekuje skórę pleców, aby nie zainfekować miejsca wkłucia. Poczujesz ukłucie (cienką igłą) i rozpieranie skóry (jak podczas znieczulenia u stomatologa) – to lekarz znieczula skórę, aby założenie ZZO nie było bolesne. Następnie większą igłą dostaje się do przestrzeni zewnątrzoponowej i wprowadza do niej specjalny dren, po czym usuwa igłę z pleców. Dren pozostawiony w plecach okleja plastrem, aby się nie wysunął. Następnie położna, która prowadzi poród, podłączy zapis KTG, a pielęgniarka anestezjologiczna zmierzy Ci ciśnienie (po założeniu znieczulenia RR często się obniża). Zapis KTG będzie kontynuowany przez przynajmniej 30 minut. Anestezjolog poda Ci pierwszą dawkę znieczulenia, kiedy będziesz już wygodnie siedziała na łóżku. Leki zaczną działać po około 10-15 minutach i ich działanie utrzyma się przez około 1,5-2 godziny. Skurcze przestaną boleć, co korzystnie wpłynie na rozluźnienie mięśni dna miednicy i może przyspieszyć poród. Jeśli zapis KTG jest prawidłowy, po około 20-30 minutach będziesz mogła zmienić pozycję i przenieść się np. na piłkę lub spacerować po sali. 

Efekty znieczulenia

ZZO działa przeciwbólowo, ale nie znosi czucia w nogach. Co prawda przy pierwszym wstawaniu możesz poczuć „miękkie kolana” (tu przydaje się asysta osoby towarzyszącej), ale po chwili przyzwyczajasz się i możesz swobodnie się poruszać. Jeśli ból wróci, a poród nie będzie zbliżał się jeszcze do II okresu, możesz dostać drugą dawkę znieczulenia, bowiem dren z pleców jest usuwany dopiero kilka godzin po porodzie. Znieczulenie Zewnątrzoponowe Porodu można zastosować także do cięcia cesarskiego, jednak z powodu długiego czasu oczekiwania na jego działanie do cięcia cesarskiego preferowane jest znieczulenie podpajęczynówkowe.

Niebezpieczeństwa ZZO:

• krwawienie do przestrzeni podpajęczynówkowej,
• zaburzenia rytmu serca u dziecka na skutek dużego spadku ciśnienia tętniczego u mamy (zmiana pozycji, podanie płynów dożylne, podanie leków i tlenu mamie najczęściej pomaga, jednak w wyjątkowych przypadkach takie zaburzenia mogą być wskazaniem do zakończenia porodu drogą cięcia cesarskiego w trybie pilnym). 

Krótkie znieczulenie ogólne w porodzie

Poród składa się z IV okresów, przy czym dwa pierwsze są dla rodzącej najtrudniejsze. To czas skracania i rozwierania się szyjki macicy (I okres porodu), a także przechodzenia dziecka przez kanał rodny(II okres porodu). Z punktu widzenia położnych i lekarzy także III okres porodu jest bardzo ważny dla przebiegu okresu okołoporodowego i połogu. III okres porodu to czas oddzielania się łożyska od ściany macicy i jego wydalenie na zewnątrz. To okres szczególnej uwagi i obserwacji, a także oceny Twojego stanu. Czasem zdarza się, że III okres porodu się przedłuża lub – oceniając kompletność popłodu – położna widzi, że brakuje fragmentu łożyska. W tej sytuacji oddaje rodzącą pod opiekę lekarzowi, bowiem poród musi zakończyć się zabiegowo: ręcznym oddzieleniem łożyska lub wyłyżeczkowaniem jamy macicy. To bolesne zabiegi, dlatego jeśli rodziłaś bez ZZO, trzeba będzie wprowadzić Cię w krótki sen, abyś nie odczuwała bólu. Noworodek zostaje przekazany pod opiekę tacie lub – jeśli rodzisz bez osoby towarzyszącej – włożony do łóżeczka. Lekarz anestezjolog wprowadza Cię w płytki sen, co nie wymaga intubacji i może odbyć się na sali porodowej. Lekarz ginekolog-położnik wykonuje niezbędne procedury, a także dokonuje oględzin kanału rodnego i zaopatruje ewentualne obrażenia, kiedy jeszcze śpisz. Cały zabieg trwa do kilkudziesięciu minut, po czym chwilę po obudzeniu personel pomaga Ci przystawić maleństwo do piersi. Leki, które otrzymałaś, nie przechodzą do pokarmu i możesz bezpiecznie nakarmić noworodka. 

Znieczulenie miejscowe w porodzie

Jak sama nazwa wskazuje, znieczulane jest tylko określone miejsce – najczęściej są to wargi sromowe i pochwa. Znieczulenie to polega na ostrzykiwaniu wybranego miejsca lekiem znieczulającym. To działanie podobne do znieczulenia miejscowego, np. u stomatologa. Będziesz czuła dotyk, ugniatanie i ciągnięcie, ale nie będzie bolało. W porodzie można wykorzystać je w dwóch sytuacjach:

• jeśli rodziłaś bez ZZO porodu, a Twoje krocze wymaga założenia szwów po porodzie,
• jeśli trzeba wcześnie naciąć krocze, np. w przypadku porodów zabiegowych (kleszcze lub próżnociąg położniczy).

Pamiętaj, że wybór znieczulenia oraz czas jego zastosowania zależy od bardzo wielu czynników, niezależnych od woli rodzącej ani personelu medycznego. Przed wyborem szpitala warto sprawdzić, czy np. istnieje możliwość ZZO porodu w danym szpitalu, ponieważ nie każdy dysponuje wyspecjalizowanym w tym zakresie personelem lekarskim.