Indukcja porodu, wywołanie porodu. Na czym polega i jak się do niej przygotować?

Co to jest indukcja porodu i kiedy się ją stosuje?

Indukcja porodu to szereg metod, które są proponowane ciężarnej, gdy występują wskazania do ukończenia ciąży. Indukcje porodu można podzielić na dwie kategorie: indukcje planowe, czyli elektywne i terapeutyczne.

Planowa indukcja porodu jest stosowana wtedy, kiedy ciąża jest donoszona, przy dobrym stanie zdrowia kobiety ciężarnej i płodu. Indukcja terapeutyczna jest przeprowadzana w sytuacji, kiedy kontynuowanie ciąży jest bardziej ryzykowna niż jej ukończenie.

Sprawdź: Czop śluzowy – jak wygląda, kiedy odpada?

Terapeutyczne indukcje porodu wykonuje się, gdy ciąża jest powikłana:

• narastającą niewydolnością łożyska,
• cukrzycą,
• stanem przedrzucawkowym,
• zespołem HELLP,
• nadciśnieniem tętniczym,
• konfliktem serologicznym.

Dodatkowe wskazania to powikłany wywiad położniczy, szczególnie obumarcie płodu w poprzedniej ciąży, nieprawidłowe wyniki, sugerujące pogorszenie się stanu płodu w obecnej ciąży, zbyt mała ilość płynu owodniowego, a także pęknięcie pęcherza płodowego i odpłynięcie płynu owodniowego. Indukcję wykonuje się również w przypadku ciąży przenoszonej.

Metody indukcji porodu

W szpitalu kobieta ciężarna, u której należy przyspieszyć pojawienie się skurczy porodowych, zostanie poinformowana przez lekarza o procedurach indukcji. W zależności od sytuacji położniczej lekarz może zaproponować wlew dożylny z oksytocyną, podanie miejscowo żelu z prostaglandynami lub amniotomię, czyli przebicie pęcherza płodowego. Te możliwości są proponowane kobietom, których szyjka macicy jest gotowa do porodu.

A jeśli szyjka macicy jest zamknięta, twarda i nie ma rozwarcia, a przedłużanie ciąży staje się niebezpieczne dla mamy i dziecka? Ginekolog zaproponuje wtedy preindukcję, czyli metodę, mającą na celu przygotowanie szyjki macicy. Główną metodą preindukcji jest założenie ciężarnej cewnika Foleya.

Ciągły wlew dożylny z oksytocyną

Kobiecie ciężarnej w ramach indukcji porodu najczęściej zakłada się wkłucie dożylne, czyli wenflon, przez który podaje się bardzo dokładnie określoną ilość oksytocyny. Aktualnie syntetyczną oksytocynę podaje się poprzez pompę infuzyjną, co zapewnia ciągłą i kontrolowaną podaż hormonu do organizmu kobiety.

Syntetyczna oksytocyna powinna wywołać regularne skurcze macicy, doprowadzając w rezultacie do porodu. Od momentu podaży hormonu należy w sposób ciągły wykonywać zapis KTG, aby na bieżąco monitorować dobrostan płodu.

Sprawdź: Czym jest poród zabiegowy? Jakie są rodzaje porodów zabiegowych?

Podany dopochwowo żel lub tabletka z prostaglandynami

To metoda indukcji, która nie tylko wywołuje skurcze, ale również przyspiesza dojrzewanie szyjki macicy do porodu. Po dopochwowym podaniu żelu/tabletki należy kontrolować stan ciężarnej i płodu, oraz nie podłączać wlewu z oksytocyną przez co najmniej 6 godzin. W Polsce tabletki z prostaglandynami stosuje się głównie w przypadku indukcji porodów ciąż obumarłych, a także w sytuacji, gdy płód ma wadę letalną i jest niezdolny do życia.

Podanie dopochwowo prostaglandyn nie powinno być stosowane u kobiet, które miały wykonywane cięcie cesarskie w przeszłości.

Amniotomia, czyli przebicie pęcherza płodowego

Kolejną metodą indukcji porodu jest przebicie pęcherza płodowego, co sprawia, że organizm kobiety zaczyna wydzielać miejscowo prostaglandyny. Zmiana ciśnienia wewnątrzmacicznego, która pojawia się wraz z nagłym odpłynięciem płynu owodniowego, powoduje, że wyzwala się akcja skurczowa, a płód mocniej naciska na szyjkę macicy, efektywnie zwiększając rozwarcie.

Cewnik Foleya, czyli tzw. „balonik”

Cewnik Foleya to metoda preindukcji, stosowana, gdy szyjka macicy jest niedojrzała do porodu. Lekarz zakłada przez szyjkę macicy cewnik, który następnie napełnia płynem. W macicy tworzy się balonik, który oddziela pęcherz płodowy od wewnętrznego ujścia szyjki macicy, stymuluje szyjkę do dojrzewania oraz indukuje akcję skurczową.

Kiedy cewnik z balonikiem wypadnie, oznacza to, że szyjka macicy rozwarła się na kilka centymetrów. Jeśli w badaniu wewnętrznym lekarz potwierdzi, że szyjka macicy jest gotowa do porodu, kolejnym etapem indukcji jest zwykle wlew dożylny z oksytocyną.

Jak się przygotować do indukcji i porodu w szpitalu?

Przygotowanie pacjentki do indukcji porodu polega na rozmowie kobiety z lekarzem i omówieniu zaproponowanych przez medyka metod, oraz przedstawieniu wskazań, ewentualnych powikłań i uzyskaniu pisemnej zgody pacjentki.

Warto, aby pacjentka wiedziała, na czym polega indukcja i jaki efekt powinien zostać osiągnięty, czyli uzyskanie rozwarcia szyjki macicy i regularnej akcji skurczowej, a w rezultacie – poród. Bardzo ważne jest zminimalizowanie lęku kobiety, gdyż odpowiednie nastawienie jest pomocne w porodzie.

Przygotowania do porodu powinny być zorganizowane przed planowanym pobytem w szpitalu. Od 21. tygodnia ciąży kobieta ma prawo do spotkań z położną środowiskową w ramach edukacji przedporodowej. Spotkania edukacyjne mają formę rozmów, w czasie których kobieta może rozwiać swoje wątpliwości dotyczące tego, jak wygląda poród i na czym polega jego indukcja. Położna wyjaśni, czego ciężarna może się spodziewać, gdy lekarz zaproponuje indukcję oraz co może ją spotkać na trakcie porodowym.

Drugim rozwiązaniem, które warto rozważyć, aby przygotować się do porodu i ewentualnej indukcji porodu, są zajęcia w szkole rodzenia. Zajęcia mają formę kilku spotkań, na których specjaliści, głównie położne, omawiają, czego spodziewać się w szpitalu, jak przebiega poród, oraz co zabrać ze sobą.

Odpowiednio wyedukowana kobieta zwykle jest pacjentką, która nie tylko dobrze współpracuje z personelem, kiedy konieczne jest wywołanie porodu, ale również potrafi się wsłuchać we własne ciało. Wydaje się to nieważne, ale zajęcia w szkole rodzenia czy spotkania indywidualne z położną powodują, że skutecznie obniża się poziom lęku kobiet, dodatkowo uczą się one, jak radzić sobie z bólem porodowym. Położne na bloku porodowym z pewnością podpowiedzą, jak przynieść sobie ulgę poprzez wykorzystanie odpowiednich pozycji wertykalnych oraz poinstruują osobę towarzyszącą, jak np. masować rodzącą, aby jej ulżyć w trakcie skurczu.

Niekiedy kobiety są zaskoczone, że skurcze wywołane przez podanie oksytocyny są bolesne. Zrozumienie mechanizmu porodu pozwala kobiecie podejść do pobytu na porodówce zadaniowo, odpowiednie wsparcie psychiczne skutkuje wzrostem wiary w siebie i w możliwość porodu naturalnego.

Jednak pacjentka, która rozumie konieczność indukcji i zna jej metody, oraz powikłania, musi mieć świadomość, że indukcja nie zawsze jest skuteczna. Zdarza się, że ciało nie reaguje na indukcję tak, jak powinno, a dalsze przedłużanie ciąży staje się niebezpieczne dla zdrowia i życia jej oraz dziecka. Kobieta musi wiedzieć przed indukcją, że wywołanie porodu może zakończyć się cięciem cesarskim.

Jakie są zagrożenia związane z indukcją porodu?

Indukcja, jak prawie każda procedura medyczna, niesie ze sobą ryzyko wystąpienia powikłań, których kobieta musi być świadoma.

Bez względu na to, jaka zostanie wybrana metoda indukcji, pierwszym zagrożeniem jest to, że indukcja się nie powiedzie, a organizm ciężarnej nie odpowie na proponowane działania.

Jakie powikłania mogą wystąpić w trakcie indukcji porodu?

• bardzo silne skurcze macicy i jej pęknięcie,
• przedwczesne oddzielenie się łożyska,
• krwotok poporodowy,
• zmęczenie mięśnia macicy,
• zakażenie wewnątrzmaciczne,
• zwiększone ryzyko zatoru płynem owodniowym lub zatoru powietrznego.

Indukcja porodu to procedura, która wg WHO powinna być wykonywana u około 10% ciężarnych. W Polsce nawet 60% porodów jest indukowanych, chociaż procedury wywołania porodu powinny być stosowane tylko w uzasadnionych przypadkach medycznych.

[1] Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników: „Indukcja porodu – algorytmy kliniczne. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników”, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2018, 3(1), 23-29.

[2] Karmowski A. i in.: „Indukcja porodu”, Ginekologia i Położnictwo, 2008, 1(7), 63-68.

[3] Ulan A., Ulan J., Wagner E.: „Indukcja porodu”, Technologie w optymalizacji opieki medycznej, 2015, 2(7), 16-19.