Pojawianie się naczyniaków u noworodków jest częstym zjawiskiem. Dotyczy 10 % dzieci, Szacuje się, że rozwijają się one mniej więcej u co dwudziestego dziecka. Najczęściej stanowią niegroźne zmiany, które często samoistnie znikają w pierwszych latach życia. Jak wyglądają naczyniaki u niemowlaka i czy zawsze ich obecność wymaga leczenia?
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym są naczyniaki niemowląt?
Naczyniaki niemowląt stanowią rodzaj nowotworu naczyń krwionośnych. Pojawiają się najczęściej w ciągu pierwszych kilku tygodni życia, w wieku noworodkowym. Powstają na skutek nieprawidłowego namnażania się komórek naczyń krwionośnych.
Określenie „nowotwór” zwykle wywołuje duży niepokój, jednak naczyniaki są zmianami, które w zdecydowanej większości przypadków okazują się całkowicie niegroźne. U przeważającej części dzieci samoczynnie ulegają wchłonięciu w ciągu kilku pierwszych lat życia, nie wywołując dodatkowych problemów zdrowotnych. Możemy je podzielić na guzy i malformacje naczyniowe.
Do guzów naczyniowych należą naczyniaki wrodzone, naczyniaki niemowlęce, naczyniaki płodowe, ziarniniaki naczyniowe.
Malformacje mogą być włośniczkowe, żylne, limfatyczne, tętniczo – żylne i mieszane.
Naczyniaki zwykle nie są jeszcze widoczne bezpośrednio po porodzie, choć u niektórych dzieci już w pierwszych dniach życia da się zauważyć pierwotną zmianę przypominającą siniaka lub mającą postać teleangiektazji (czyli tzw. pajączków). Standardowo takie znamiona powstają jednak w niedługim czasie po urodzeniu – 70 % w pierwszych 2 tygodniach życia. W przeciwieństwie do naczyniaków malformacje naczyniowe są widoczne już przy urodzeniu i rosną proporcjonalnie do wzrastania dziecka.
Proces rozwoju naczyniaków u noworodka przebiega następująco:
- Na początku mamy fazę rozwoju zmiany, która trwa zazwyczaj od 3 do 5 miesięcy. Najszybsze tempo powstawania tkanki naczyniaka obserwuje się między 5. i 8. tygodniem życia. Po tym czasie znamię może rosnąć dalej, ale tempo jego rozwoju jest zwykle dużo wolniejsze. Rzadko zdarza się, by zmiana powiększała się znacząco po wieku niemowlęcym.
- Następuje faza zatrzymania się rozwoju naczyniaka, która klasycznie trwa około roku.
- Kolejnym etapem jest faza samoistnego zanikania naczyniaka. Znamiona powoli tracą czerwony lub niebieskawy kolor. Ponadto wypukłe zmiany stają się bardziej płaskie. 30 % tego typu zmian naczyniowych wchłąnia się do 3 roku życia, 50 % do 5 roku życia , a 70 % do 7. U części dzieci po fazie zanikania nadal widoczne są niewielkie zmiany, np. pajączki lub wiotkość skóry w miejscu wcześniejszego występowania znamienia.
Jak wyglądają naczyniaki u noworodka?
Guzy naczyniowe i malformacje mogą mieć rózny kształt i wymiary.Częstym rodzajem zmiany naczyniowej jest znamię proste widoczne już w okresie noworodkowym najczęściej w okolicy czołą, powiek, nosa, wargi górnej lub okolicy potylicznej, Tego typu zmiany charakteryzują się tendencja do blednięcia w ciągu pierwszych lat życia dziecka.
Szczególną postacią naczyniaka jest ziarniniak naczyniowy- mały guzek wykazujący szybki wzrost z tendencją do krwawienia po niewielkim urazie.
Znamiona wszystkich wymienionych wyżej rodzajów mogą występować w różnych miejscach na ciele noworodka. Często pojawiają się na skórze głowy i twarzy oraz w okolicy szyi. Powstają również na kończynach górnych i dolnych dziecka.
Przyczyny pojawiania się naczyniaków u noworodka
Dokładne przyczyny powstawania naczyniaków u noworodków nie zostały dotychczas dokładnie poznane, istnieje jedynie wiele teorii dotyczących powodów ich rozwoju. Wskazuje się, że rolę w tym procesie może odgrywać m.in. niedotlenienie w okresie życia płodowego.
Naukowcy zidentyfikowali kilka czynników ryzyka związanych z większym prawdopodobieństwem wystąpienia naczyniaków. Należą do nich:
- Płeć żeńska dziecka,
- Stan przedrzucawkowy u kobiety ciężarnej,
- Poród przedwczesny i niska masa urodzeniowa,
- Ciąża mnoga,
- Występowanie naczyniaków u osób z bliskiej rodziny.
Jak rozpoznaje się naczyniaki u noworodka?
Diagnostyki naczyniaków u noworodka pediatra najczęściej dokonuje na podstawie wizualnej oceny widocznych zmian. Zazwyczaj nie jest wymagane przeprowadzenie żadnych dodatkowych badań.
Testy obrazowe przeprowadza się w przypadku naczyniaków mnogich w celu wykluczenia naczyniaków narządów wewnętrznych, np. wątroby. Wskazane jest wówczas wykonanie badania usg jamy brzusznej.
Powikłania naczyniaków u noworodka
Zdecydowana większość naczyniaków wczesnodziecięcych to zmiany, które samoistnie ulegają zanikaniu i nie wymagają podejmowania jakiegokolwiek leczenia. Ocenia się, że terapia jest wymagana tylko w przypadku 10-20% niemowląt ze znamionami tego typu. Tę grupę stanowią dzieci, u których istnieje zagrożenie rozwoju powikłań lub już one występują.
Wśród potencjalnych powikłań naczyniaka u noworodka wymienia się:
- Owrzodzenia, których występowanie może wiązać się z występowaniem krwawienia oraz infekcji w obrębie zmiany; czasami owrzodzenia wywołują także objawy bólowe u niemowlaka, a prawie zawsze pozostawiają na skórze dziecka bliznę,
- Problemy ze wzrokiem wywołane przez naczyniaki umiejscowione na powiece niemowlaka lub w pobliżu oka,
- Trudności w oddychaniu i karmieniu dziecka związane z umiejscowieniem w drogach oddechowych lub okolicy ust, wady zgryzu, wady wymowy
- Niedrożność dróg oddechowych, której ryzyko jest wyższe w przypadku naczyniaków znajdujących się w dolnej części twarzy, z przodu szyi oraz w jamie ustnej lub gardle,
- Niedosłuch związany z obecnością naczyniaka w przewodzie słuchowym zewnętrznym,
- Trwałe defekty estetyczne,
- W bardzo rzadkich przypadkach duże naczyniaki wczesnodziecięce i naczyniaki zlokalizowane w wątrobie mogą wywołać poważne problemy z krążeniem krwi.
Leczenie naczyniaków u noworodków
Jeśli lekarz oceni, że istnieje potrzeba wprowadzenia terapii naczyniaka, lekiem pierwszego wyboru jest doustnie podawany propranolol. To środek farmakologiczny, który stosuje się również u dzieci z zaburzeniami sercowo-naczyniowymi. Preparat charakteryzuje się wysoką skutecznością, a efekty terapii zwykle są szybko widoczne. Zaleca się jednak kontynuowanie leczenia przez co najmniej 6 miesięcy, by zmniejszyć ryzyko nawrotu zmiany.
Czasami konieczne jest leczenie chirurgiczne np. w przypadku ziarniniaka naczyniowego.
Warto pamiętać, że nawet jeśli naczyniak u noworodka został oceniony jako niegroźny, a leczenie nie zostało wdrożone, nadal trzeba obserwować zmianę. Bardzo ważna jest dokumentacja fotograficzna – wykonywanie zdjęcia co 2-3 miesiące pozwala obiektywnie ocenić ewolucję naczyniaka. Dobrze jest zgłosić się z dzieckiem do pediatry, jeśli zauważymy niepokojące objawy, takie jak np. nagły wzrost naczyniaka, jednoczesne pojawienie się kilku zmian lub owrzodzenie.
Źródła:
- Kurzeja M., Pawlik K., Sieniecka A. i wsp. (2022) Infantile hemangioma / Naczyniaki niemowląt (wczesnodziecięce), Przegląd dermatologiczny, 107: 204-216, dostęp: https://www.researchgate.net/publication/364634720_Infantile_hemangioma.
- Park M. (2021) Infantile hemangioma: timely diagnosis and treatment, Clinical and Experimental Pediatrics, 64(11): 573-574, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8566800/. M.Bagłaj Naczyniaki u dzieci – aktualne wytyczne postępowania Konferencja naukowa Jesień pediatryczna 2022