Wielu rodziców i opiekunów zna ten problem. Pleśniawki to częsta przypadłość najmłodszych dzieci i choć nie jest groźna, z pewnością nie należy do przyjemnych. Skąd właściwie biorą się pleśniawki u dzieci i dlaczego są aż tak powszechne? Jak sobie z nimi radzić? Czym pleśniawki różnią się od aft i w końcu – czy są skuteczne domowe sposoby na pleśniawki?
Co znajdziesz w tym artykule:
Pleśniawki – czym są i jak wyglądają?
Pleśniawki wywoływane są przez grzyby Candida, które naturalnie bytują na skórze i błonach śluzowych u dzieci i dorosłych. Nadmierny rozrost drożdżaków, który przewyższa ilość dobrych bakterii, mogących je zwalczyć, powoduje powstawanie pleśniawek.
Pleśniawki u niemowlaków i u dzieci najczęściej przypominają biały nalot na języku, gardle, dziąsłach, wewnętrznych stronach policzków[1] oraz na podniebieniu. U najmłodszych maluchów, niezależnie od tego, czy są karmione piersią, czy mlekiem modyfikowanym, można je pomylić z resztkami pokarmu. Mogą mieć formę plam, grudek, kropek, bez regularnych kształtów, mogą występować pojedynczo lub tworzyć większe skupiska. Najczęściej rodzice jako pierwsi zauważają pleśniawki na języku, ale mogą objąć całą jamę ustną.
Pleśniawki w jamie ustnej nie są groźne, ale mogą sprawiać dziecku dyskomfort, a nawet ból, szczególnie podczas jedzenia czy picia. Zazwyczaj znikają samoistnie po kilku dniach, ale mogą się również rozprzestrzeniać, dlatego im wcześniej wdroży się odpowiednie postępowanie, tym lepiej.
Wielu rodziców bagatelizuje problem pleśniawek, myląc je z pozostałościami po mleku. Aby odróżnić pleśniawki od naturalnego nalotu z mleka, wystarczy przetrzeć zmianę np. czystą gazą. Osad mleczny zniknie, a pleśniawki, niestety, nie[2]. Wówczas im szybciej zacznie się reagować, tym większe szanse na bezproblemowe pozbycie się zmian.
Pleśniawki w jamie ustnej – skąd się biorą?
Wiadomo już, że pleśniawki u dzieci wywoływane są przez nadmierny rozrost grzybów Candida, a dochodzi do niego w taki sam sposób, jak przy wszelkich innych infekcjach grzybiczych – poprzez wytworzenie się idealnych warunków do nadmiernego rozrostu grzybów.
W jamie ustnej panuje ciepłe, zaciemnione, wilgotne środowisko, które samo w sobie już jest idealne dla powstawania grzybów. Jednocześnie, naturalna, dobra flora bakteryjna tworzy odpowiednią barierę, by te nie rozrastały się za bardzo. Jeśli jednak bariera ta zostanie naruszona – a nie jest to wcale trudne – wówczas Candida rozrasta się bez kontroli i stąd biorą się pleśniawki u dzieci.
Pleśniawki u niemowlaków – dlaczego powstają?
Pleśniawki u niemowlaków mogą się pojawić w wyniku osłabienia odporności dziecka oraz w wyniku naruszenia wyżej wspomnianej dobrej flory bakteryjnej. Najmłodsze dzieci są dużo bardziej narażone na wszelkie infekcje. Kiedy zwiększa się ryzyko pojawienia pleśniawek?
● Kiedy maluch urodził się jako wcześniak, z niską masą urodzeniową i niską odpornością
● Podczas antybiotykoterapii, która wyjaławia florę bakteryjną organizmu, w tym także tą dobrą, chroniącą m.in. przed rozrostem grzybów.
● W wyniku podawania wziewnych sterydów, np. przy ostrych infekcjach dróg oddechowych.
● Przy cukrzycy – grzyby uwielbiają słodkie środowisko.
● W wyniku nieprawidłowej higieny jamy ustnej. Często rodzice myślą, że skoro maluch nie ma zębów – nie ma czego w buzi myć. A tymczasem po każdym posiłku, a szczególnie, kiedy dziecko jest karmione butelką, warto przemyć mu dziąsła gazikiem nasączonym wodą lub specjalną sylikonową szczoteczką, by usunąć resztki pokarmu.
● W trakcie ząbkowania. Wówczas obniża się odporność dziecka, a ponadto szuka ono ukojenia dla bolących i swędzących dziąseł, wkładając rączki i inne przedmioty, które nie zawsze są czyste, do buzi. To potęguje ryzyko infekcji grzybiczych.
● W wyniku niedostatecznej dbałości o czystość zabawek i akcesoriów dziecięcych (np. oblizywania przez rodzica smoczka dziecka).
● Jeśli podczas karmienia piersią brodawki matki są zainfekowane[3].
Słowem-kluczem w przypadku pleśniawek u niemowląt wydaje się nieodpowiednia higiena, która jest najczęstszą przyczyną powstawania pleśniawek w jamie ustnej. Złe nawyki higieniczne lub ich brak, w połączeniu z naturalnie niższą odpornością u dzieci, zwiększoną podatnością na infekcje czy też koniecznością leczenia stanowią idealne zaproszenie do ekspansji grzybów.
Pleśniawki a afty – czym się różnią?
Warto wiedzieć, jaka jest różnica między pleśniawką a aftą. Rodzice często mają problem z odpowiednią diagnozą i mylą te dwie przypadłości, a tymczasem zarówno ich pochodzenie, jak i wygląd, są zupełnie inne. Pleśniawki są infekcją grzybiczą, afty zaś stanem zapalnym, który może powstawać z takich samych powodów, jak pleśniawki, a dodatkowo w wyniku urazów mechanicznych. Afty mogą być też spowodowane przez wirusy lub bakterie. Afty mają postać owrzodzeń, bolesnych pęcherzyków na błonie śluzowej jamy ustnej, pojedynczych lub skupionych w większą zmianę. Środek afty jest biały, otoczony zaognioną, czerwoną obwódką[4]. Afty wyraźnie więc różnią się od pleśniawek, ale wymagają tak samo dużo uwagi i wdrożenia odpowiedniego działania.
Pleśniawki u dzieci – leczenie
Kiedy zauważy się pleśniawki w jamie ustnej u niemowlaka czy dziecka, należy zgłosić się do lekarza. Ich nadmierny rozrost może powodować u dziecka ból, rozdrażnienie i niechęć do jedzenia. Bywa, że niewielkie pleśniawki, przy wdrożeniu odpowiednich zasad higieny, znikają samoistnie, ale znacznie częściej wymagana jest interwencja specjalisty.
O tym, co na pleśniawki u dzieci zastosować, decyduje wyłącznie lekarz, ponieważ nie wszystkie dostępne bez recepty środki będą odpowiednie dla dzieci. W przypadku dużej ilości pleśniawek stosuje się leki przeciwgrzybicze wydawane na receptę, w tym np. nystatynę. Nystatyna jest całkowicie bezpieczna dla dzieci, ponieważ działa miejscowo, a nie wchłania się do przewodu pokarmowego. Stosuje się ją w formie zawiesin, którą pędzluje się jamę ustną dziecka (rodzic smaruje wnętrze jamy ustnej dziecka gazikiem nasączonym preparatem) po karmieniu[5].
Na pleśniawki u dzieci dostępne są również leki bez recepty. Należy jednak mieć świadomość, że w przypadku braku skuteczności i konieczności wdrożenia kolejnych środków – organizm małego dziecka jest coraz mocniej obciążany. Dlatego lepiej zastosować jeden, a konkretny i skuteczny środek, niż działać na własną rękę i liczyć na powodzenie eksperymentalnej kuracji.
A czy istnieją domowe sposoby na pleśniawki u dziecka? Pediatra lub stomatolog może zalecić płukanie jamy ustnej płynami antybakteryjnymi, naparem z szałwii lub rumianku, co jednak ma zastosowanie tylko w przypadku starszych dzieci. U niemowląt zazwyczaj stosuje się środki przepisane przez lekarza.
Profilaktyka pleśniawek
Co robić, by ograniczyć możliwość rozwoju infekcji grzybicznych w jamie ustanej?
● Po każdym posiłku przemywać dziecku dziąsła/zęby gazikiem lub szczoteczką. Robić to również w przypadku stosowania leków wziewnych i antybiotykoterapii.
● Jeśli karmi się piersią – po karmieniu przemywać brodawki ciepłą wodą (jeśli pleśniawki u dziecka powstały w wyniku zakażenia przez matkę – ona również na brodawki powinna stosować odpowiedni środek. Nie jest to przeciwwskazanie do karmienia piersią).
● W przypadku starszych dzieci dbać o odpowiednią dietę – ograniczyć ilość spożywanego cukru – a także monitorować poziom witamin, w tym witamin z grupy B.
● Naturalnie budować i wzmacniać odporność u dziecka.
● Dbać o higienę akcesoriów dla dzieci, szczególnie tych, które są najczęściej wkładane do buzi, zarówno smoczków i butelek, jak i zabawek.
● Stosować probiotyki, które wzmocnią naturalną florę bakteryjną, chroniącą przed rozrostem patogenów.
Problem pleśniawek znacznie częściej dotyka niemowląt i małych dzieci niż dorosłych. Dlaczego? Ponieważ dorosły ma pełną kontrolę nad swoją higieną, w przeciwieństwie do dzieci, które w tym temacie mogą liczyć tylko na rodziców. Ci z kolei, w natłoku rodzicielskich obowiązków, nie zawsze są w stanie zachować odpowiednią rutynę. Jest ona jednak ogromnie ważna, by zapobiec powstawaniu wszelkich zmian w obrębie jamy ustanej. Im wcześniej przyzwyczai się dziecko do pielęgnacji zębów i dziąseł, tym większe szanse na to, że wszelkie zabiegi higieniczne będą dla niego czymś naturalnym. Warto również pamiętać o regularnych kontrolach dentystycznych już od momentu pojawienia się pierwszych ząbków u dziecka.
O problemie pleśniawek w jamie ustanej niemowlaka można porozmawiać zarówno z lekarzem pediatrą, jak i stomatologiem dziecięcym – pedodontą.
Bibliografia:
[1] M. Bola, Pleśniawki u niemowlaka – jak skutecznie się ich pozbyć? [online:] https://www.domowystomatolog.pl/plesniawki-u-niemowlaka-jak-skutecznie-sie-ich-pozbyc#bol, dostęp: 23.04.2024
[2] R. Wojaś, Pleśniawki u noworodka – jakie są przyczyny i jak się ich pozbyć? [online:] https://dzidziusiowo.pl/niemowlak/pielegnacja-i-rozwoj/1334-plesniawki#htoc-ple-niawki-u-noworodka-sk-d-si-bior, dostęp: 23.04.2024
[3] M. Bola, Pleśniawki u niemowlaka – jak skutecznie się ich pozbyć? Tamże.
[4] https://www.dentilove.pl/blog/plesniawka-a-afta-jak-rozroznic-te-dwa-schorzenia
[5] R. Wojaś, Pleśniawki u noworodka – jakie są przyczyny i jak się ich pozbyć?, tamże.