Skala Apgar – skala oceny noworodka po narodzinach

Czym jest skala Apgar?

To dziesięciopunktowa skala, na podstawie której oceniany jest ogólny stan zdrowia noworodka bezpośrednio po jego narodzinach. Skala ta została wprowadzona do medycyny w 1953 roku za sprawą amerykańskiej anestezjolog i pediatry Virginii Apgar. Obecnie jest stosowana w wielu krajach na całym świecie, aby określić, czy dziecko po porodzie może pozostać razem z mamą, czy jednak wymaga pomocy medycznej. Skala Apgar jest ceniona za swoją prostotę oraz szybkość zastosowania. Na jej wynik wpływa jednak często subiektywna ocena oraz doświadczenie osoby wykonującej badanie, a także warunki panujące w otoczeniu (takie jak oświetlenie czy temperatura powietrza) oraz wiek ciążowy dziecka.

Punkty w skali Apgar

Skala Apgar opiera się na sprawdzeniu pięciu parametrów związanych z kondycją noworodka. Za każdy z tych parametrów dziecko może otrzymać 0, 1 lub 2 punkty. Maksymalna ilość punktów wynosi 10, a najmniejsza. Badanie fizykalne co najmniej dwukrotnie przeprowadza neonatolog lub położna – zwykle w 1. i 5. minucie życia u noworodków urodzonych w dobrym stanie (powtórzenie tego testu jest konieczne, aby było wiarygodne). Jeśli dziecko urodziło się w stanie średnim lub złym, badanie wykonuje się czterokrotnie – w 1., 3., 5. i 10. minucie życia w celu sprawdzenia, czy poprawia się jego kondycja zdrowotna.

W jaki sposób oceniane są parametry badania?

• Barwa skóry oceniana jest wizualnie. Jeśli skóra jest prawidłowo ukrwiona, różowa, to dziecko otrzymuje wtedy maksymalne 2 punkty. 1 punkt przyznawany jest w sytuacji, jeśli noworodek ma sine ręce i nogi – może to być spowodowane krótkim niedotlenieniem lub zmęczeniem porodem. 0 punktów przyznawane jest, jeśli skóra ciała jest całkowicie sina lub blada.
• Czynność serca lekarz bada, osłuchując noworodka stetoskopem – jeśli serce uderza powyżej 100 razy na minutę, dziecko otrzymuje 2 punkty, w przypadku uderzeń poniżej 100 na minutę – 1 punkt, jeśli serce nie uderza – 0 punktów.
• Reakcja na bodźce badana jest poprzez drażnienie okolic nozdrzy i ust noworodka. Do nosa zostaje włożony cienki cewnik (rurka) lub gruszka w celu pozbycia się resztek płynu owodniowego i śluzu – prawidłowa reakcja dziecka, za którą otrzyma 2 punkty, to donośny płacz, krzyk lub kichanie. W sytuacji, jeśli na twarzy pojawia się jedynie grymas, noworodek otrzymuje 1 punkt, a brak reakcji to 0 punktów.
• Napięcie mięśniowe lekarz bada, zginając i prostując ręce oraz nogi dziecka. Jeśli ruchy noworodka są żwawe, energiczne, silne oraz przyjmuje on tzw. ułożenie zgięciowe (wszystkie kończyny są zgięte w stawach), przyznawane są mu 2 punkty. W przypadku ułożenia zgięciowego, ale słabego napięcia mięśni, braku stawiania oporu przy próbach prostowania kończyn dziecko otrzymuje 1 punkt. Jeśli dziecko nie wykonuje żadnych ruchów, a jego ciało jest wiotkie – otrzymuje 0 punktów.
• Oddech oceniany jest na podstawie pierwszej reakcji dziecka – jeśli nastąpi głośny krzyk, noworodek otrzymuje 2 punkty, w sytuacji słabego i nieregularnego krzyku – 1 punkt. Jeśli dziecko nie wydaje żadnych dźwięków – 0 punktów

Jak intepretować wynik?

• 10-7 punktów – dobry stan, wynik poniżej 10 punktów może świadczyć o tym, że dziecko było zmęczone lub osłabione po porodzie,
• 6-4 punktów – średni stan, który wymaga resuscytacji, czyli oczyszczenia dróg oddechowych oraz podania tlenu. Taka interwencja pozwala na poprawę oceny i podniesienie wyniku Apgar o kilka punktów.
• 3-0 punktów – zły stan, który wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej w celu ratowania życia. 

Warto pamiętać, że punktacja w skali Apgar stanowi jedynie ocenę bezpośrednio po narodzinach i służy sprawdzeniu, czy noworodek potrzebuje w tym momencie doraźnej pomocy. Wynik (w tym również ten niski) nie decyduje o tym, jaki będzie stan zdrowia dziecka w przyszłości oraz w jaki sposób będzie się ono rozwijało. Na przykład dziecko może otrzymać niską ocenę, ponieważ wymaga podania tlenu lub oczyszczenia dróg oddechowych, jednak po czasie jego parametry życiowe wracają do normy. Wiele kontrowersji wzbudza wykorzystywanie skali Apgar do oceny wcześniaków, których wyniki zwykle od razu po porodzie są gorsze i niemiarodajne – u takich dzieci może występować słabsza reakcja na bodźce, obniżone napięcie mięśniowe i problemy z oddychaniem. Właśnie dlatego skala Apgar najlepiej sprawdza się w przypadku dzieci, które urodziły się w planowanym terminie. Taka ocena może być również przydatna w celu rozpoznania tzw. zamartwicy urodzeniowej (niedotlenienia wewnątrzmacicznego), kiedy zaraz po urodzeniu dziecko ma problem z samodzielną czynnością oddechową, a kolor jego ciała jest siny

Bibliografia: 
¹Pearce JM. Virginia Apgar (1909-1974). Neurological evaluation of the newborn infant. Eur Neurol 2005, 54(3).
²Przedpełska-Winiarczyk, M. i Kułak, W. Skala Apgar obecnie. Problemy Higieny i Epidemiologii, 2011, 92(1), 25-29.
³Policy Statement: The Apgar score. American Academy of Pediatrics 2006, 117: 1444-1447.