Pojawienie się pierwszego ząbka u niemowlęcia to jedno z najbardziej emocjonujących i wyczekiwanych wydarzeń dla rodziców. Choć u niektórych dzieci ząbkowanie może przebiegać bezobjawowo, w wielu przypadkach wiąże się jednak z nieprzyjemnymi dolegliwościami. Jakie objawy towarzyszą wyrzynaniu się zębów mlecznych oraz kiedy rodzice powinni się ich spodziewać?
Co znajdziesz w tym artykule:
Objawy ząbkowania
Ząbkowanie to nieodłączny element rozwoju fizycznego niemowlęcia, a jego oznaki mogą wystąpić nawet kilka tygodni przed wybiciem się z dziąseł pierwszych zębów. Warto pamiętać, że ząbkowanie może przebiegać różnie u każdego dziecka. U części niemowląt wyrzynanie się zębów nie powoduje żadnych dolegliwości, jednak dla niektórych wiąże się z szeregiem nieprzyjemnych doświadczeń. Jedne z najczęściej występujących objawów ząbkowania to widoczne w obrębie jamy ustnej zaczerwienienie i opuchnięcie, którym często towarzyszy swędzenie, wrażliwość na dotyk, ból oraz nadmierne wydzielanie śliny. Można zaobserwować wtedy również zmiany w zachowaniu dziecka – marudzenie, niepokój, płaczliwość, bezsenność, odmawianie spożywania pokarmów, wystawianie języka, łapanie się za ucho, wkładanie piąstek do ust lub gryzienie twardych przedmiotów. Z tego powodu warto zadbać o właściwą higienę rączek dziecka, jego zabawek, gryzaków czy smoczków. Innym objawem, który może występować, to podwyższona temperatura ciała (poniżej 38 stopni Celsjusza). Nie ma reguły, że przy każdym wyrastającym ząbku dziecko będzie odczuwało określony zestaw dolegliwości – objawy mogą narastać, a także słabnąć lub ustępować w trakcie pojawiania się kolejnych zębów. Nieco inaczej wygląda wyrzynanie się zębów u starszego dziecka, którego organizm zdążył już przyzwyczaić się do tego procesu i nauczył się mechanizmów obronnych. Wzrost kłów, trójek, czwórek czy piątek zwykle nie wiąże się już z problemami ze snem, płaczem czy nadpobudliwością – najczęstszymi objawami są wtedy swędzenie dziąseł oraz ból, które mogą prowadzić do ogólnego pogorszenia samopoczucia.
Nietypowe objawy ząbkowania
Niekiedy objawem towarzyszącym ząbkowaniu jest wysypka skórna wokół ust (która może być spowodowana obfitym ślinieniem), na policzkach lub innych częściach ciała. Warto również pamiętać, że przy wyrastaniu zębów mlecznych młody organizm jest osłabiony, co może prowadzić do infekcji wirusowych lub bakteryjnych, a w rezultacie do wysokiej temperatury, biegunki, wymiotów, kaszlu, kataru czy chrypki – takie objawy wymagają konsultacji z lekarzem pediatrą.
Kalendarz ząbkowania. Kiedy zaczynają wyrastać zęby u dzieci?
Początek rozwoju zębów mlecznych zaczyna się już około 4. tygodnia życia płodowego. Dojrzewają one powoli i stopniowo zbliżają się do miejsca docelowego. To długotrwały proces, który dodatkowo przebiega z przerwami – wzejście jednego zęba (od momentu wyczuwania go przez dziąsło aż do całkowitego pojawienia się korony) trwa średnio 2 miesiące. Choć kolejność wyrastania zębów zwykle jest taka sama, to u każdego dziecka proces ten może przebiegać w różnym tempie. Najczęściej ząbkowanie rozpoczyna się u niemowląt między 4. a 7. miesiącem życia (rzadziej zdarza się to u młodszych niemowląt) i trwa do 3. roku życia. Jako pierwsze wyrzynają się siekacze przyśrodkowe dolne (dolne jedynki), a około miesiąca później – siekacze przyśrodkowe górne (górne jedynki). W dalszej kolejności pojawiają się pierwsze trzonowce (czwórki), kły oraz drugie trzonowce (piątki) – ostateczne mleczne uzębienie składa się dwudziestu zębów. Poszczególne zęby pojawiają się zazwyczaj stopniowo.
- Między 4. a 7. miesiącem życia
To okres rozpoczęcia ząbkowania, w którym wyrzynają się dolne jedynki. Dzieci stają się wtedy bardziej ruchliwe i ciekawe otaczającego świata. Zaczynają wyciągać rączki w kierunku przedmiotów, chwytają je, przekładają, a także siadają bez wsparcia, czasem nawet raczkują. Bardzo istotne jest wtedy zwrócenie uwagi na niewielkie przedmioty, które znajdują się w pobliżu niemowlęcia – podczas wyrastania pierwszych ząbków prawdopodobnie większość rzeczy będzie chciało ono wkładać do ust.
- Między 8. a 16. miesiącem życia
Od 8. do 12. miesiąca pojawiają się górne jedynki, natomiast między 9. a 16. miesiącem – górne i dolne dwójki. W tym czasie poza ząbkowaniem dzieci zdobywają istotne umiejętności motoryczne, takie jak swobodne siadanie, stanie bez pomocy, stawianie pierwszych kroków, swobodne podnoszenie i chwytanie przedmiotów, rzucanie czy toczenie nimi.
- Między 13. a 23. miesiącem życia
Zwykle między 13. a 19. miesiącem życia pojawiają się pierwsze dolne i górne zęby trzonowe (czwórki). Zaraz po nich, między 16. a 23. miesiącem życia, zarówno na dole, jak i na górze wyrastają kły (trójki).
- Między 23. a 31. miesiącem życia
To ostatni etap ząbkowania, w którym pojawiają się drugie zęby trzonowe (piątki). W tym czasie dziecko potrafi już zwykle powiedzieć rodzicom o odczuwanym bólu lub innych dolegliwościach, jednak u niektórych dzieci nie pojawiają się na tym etapie żadne objawy.
Ząbkowanie u niemowlęcia często rozpoczyna się w zbliżonym momencie, w którym miało to miejsce u jego rodziców, kiedy byli dziećmi?
Sposoby na ząbkowanie
Ząbkowanie to trudny czas – zarówno dla dziecka, jak i jego zmartwionych rodziców. Aby pomóc niemowlęciu podczas nieprzyjemnego wyrzynania się ząbków, skuteczną metodą jest masowanie dziąseł nałożoną na palec specjalną silikonową nakładką lub owiniętym wokół palca gazikiem. Poza tym, że ten zabieg przynosi dziecku ulgę, koi ból oraz łagodzi swędzenie, pozwala usunąć powstały osad i resztki po spożytym pokarmie, a także przyzwyczaja do higieny jamy ustnej w przyszłości. Innym sposobem na dolegliwości związane z ząbkowaniem jest smarowanie nabrzmiałych dziąseł preparatami w formie maści lub żelu. Należy jednak przy tym uważać na wrażliwą błonę śluzową niemowlęcia, która jest bardzo podatna na urazy – zabieg ten najlepiej wykonywać ostrożnie, przy użyciu nawiniętej na palec wilgotnej i sterylnej gazy. Aby mieć większą kontrolę nad tym, co trafia do ust dziecka oraz mieć pewność, że nie zrobi sobie ono krzywdy, warto wyposażyć się w gumowe lub żelowe gryzaki. Dobrym sposobem jest wcześniejsze napełnienie ich wodą (jeśli jest to możliwe) i schłodzenie ich w lodówce lub zamrażarce – zimno zmniejsza ból oraz przynosi ulgę dziąsłom. W przypadku dzieci, które bardzo źle znoszą ząbkowanie i nie działają na nie domowe sposoby, są zmęczone, rozdrażnione lub gorączkują, możliwe jest – po wcześniejszej konsultacji z lekarzem pediatrą – użycie preparatów aptecznych lub ziołowych. Na rynku dostępne są środki łagodzące ból, wspomagające regenerację dziąseł, a także leki przeciwzapalne czy przeciwbakteryjne w postaci syropów lub czopków. Podczas ząbkowania należy również unikać podawania maluszkowi twardych pokarmów, które mogą zwiększyć prawdopodobieństwo zakrztuszenia się. Dla wielu niemowląt dużym wsparciem okaże się bliska obecność rodzica. Poświęcanie dziecku uwagi pomoże mu, choć na chwilę zapomnieć o nieprzyjemnych dolegliwościach. Ciepła kąpiel, zabawa, czytanie książeczki lub spacer to świetne sposoby na to, aby maluch mógł myśleć o przyjemnościach.
Przeczytaj również
Kiedy należy udać się do stomatologa lub ortodonty?
Zdarza się, że dziecko rodzi się z już wyrośniętym ząbkiem lub pojawia się on zaraz po narodzinach (w 1. miesiącu życia). Ząb może zbyt delikatnie przylegać do dziąsła i być rozchwiany – zwykle należy go wtedy usunąć, aby nie został połknięty lub nie wpadł do oskrzeli. Zazwyczaj w przypadku zębów, które pojawiają się przedwcześnie i wypadną (nie są zębami nadliczbowymi), nie pojawiają się na ich miejscu kolejne mleczaki. W takiej sytuacji przed ukończeniem 3. roku życia należy wybrać się z dzieckiem do lekarza specjalizującego się w ortodoncji. Inną sytuacją jest opóźnione ząbkowanie i brak zębów po ukończeniu 1. roku życia, co wymaga konsultacji stomatologicznej. Jednym z niepokojących objawów są także zbyt długie przerwy między wyrastaniem siekaczy, kłów i trzonowców. Choć wśród dzieci zdarza się nietypowa kolejność wyrzynania się zębów, to niektóre przypadki mogą świadczyć o nieprawidłowościach związanych z zębami lub rozwojem organizmu. Jednym z istotnych zaleceń stomatologów jest odbycie pierwszej wizyty u dentysty w trakcie wzrostu zębów mlecznych – do ukończenia przez dziecko 2. roku życia.
Jak dbać o zęby mleczne?
Niezwykle istotne jest, aby dbanie o higienę jamy ustnej rodzice rozpoczęli już od pierwszych dni życia dziecka. W miejscach fałdów dziąsłowych i zachyłków może zalegać pokarm, który wpływa na rozwój stanów zapalnych lub pleśniawek. Regularne mycie jamy ustnej oraz dbanie o bezzębne wały dziąsłowe to również ważny krok w kierunku wypracowania u niemowlęcia nawyku pielęgnacji zębów mlecznych i uniknięcia rozwoju próchnicy. Jedną z najpowszechniejszych jej form jest tzw. próchnica butelkowa, która pojawia się początkowo na zębach przednich i bardzo szybko rozprzestrzenia się na pozostałe. Przyczyną powstawania tego rodzaju próchnicy jest pozwalanie niemowlętom lub małym dzieciom na zasypianie z butelką. Właśnie dlatego należy eliminować niewłaściwe nawyki, a w razie wystąpienia próchnicy niezwłocznie zgłosić się z dzieckiem do stomatologa. Jednym z powszechnych mitów jest to, że nie trzeba leczyć zębów mlecznych, ponieważ i tak wypadną. Pełne uzębienie mleczne do czasu ich fizjologicznej wymiany pozwala uniknąć kłopotów z rozwojem szczęki, problemów ortodontycznych, a także wad wymowy. Miejsca na zębach, w których rozwija się próchnica, zmieniają barwę – początkowo jest ona kredowo-biała, następnie zmienia się w odcienie beżu i brązu, w ostatnim stadium rozwoju tworzy się ból. Aby zapobiec tej chorobie, należy zadbać o właściwą higienę jamy ustnej oraz o prawidłowo zbilansowaną dietę dziecka.